Nazorat topshiriklar: XV – XVI asrda Turklar Albaniyani necha marta istilo kildi?
A) Bir marta.
V) Ikki marta.
S) Uch marta.
D) Turt marta.
Ye) Besh marta.
Sulaymon I “Konunnomai Sulaymoniy” konunlar tuplamini kachon yozib tugatdi?
A) 1556 yil.
V) 1557 yil.
S) 1565 yil.
D) 1566 yil.
Ye) 1559 yil.
“Ramya” suzining ma’nosini ayting?
A) Armiya.
V) Shaxar.
S) Xalk.
D) Imperiya.
Ye) Madrasa.
XVI asr urtalvarida Osiyo, Afrika va Yevropaning Usmoniylar saltanati tarkibiga kirgan xududlarni xaritadan toping.
XVI asrning ikkinchi yarmida Usmoniylar saltanatining tushkunlikka tusha boshlashiga nimalar sabab buldi.
Asosiy savol: XVI – XVII asrlarda Bolkon xalklarining Turklar zulmiga karshi ozodlik xarakati.
O’kituvchining maksadi: XVI asrning ikkinchi yarmi va XVII asrning birinchi yarmida Bolkon xalkining Turklar zulmiga karshi xarakat sabablarini tushuntirib beradi. 1598 yilgi Tirnovo kuzgolonining sabab va okibatlarini ochib berish.
Identiv ukuv maksadlari: XVI – XVII asrda Bolkon xalklarining ichki siyosatini biladi.
XVII asrning boshlarida Turk kushinlariga talofat yetkazgan Serb va chernogoriyaliklarning kuzgolonining asl moxiyatini tushuntiradi.
Turklarga karshi kurashda slavyan davlatining roli.
2 – asosiy savolning bayoni: Turklar zamonidan buysundirilgan Bolkon xalklari zulmiga indamasdan buysunavermadilar. XV asr- XVI asrning boshlarida Bolkon yarim orolidagi mamlakatlarning turklar tomonidan zabt etilgan davrdan boshlab keyingi asrlar mobaynida Bolkon yarim orolidagi mazlum millatlarning kurashi ularning butun tarixi davomida tuxtamasdan davom etib keldi. Juda katta armiya, kupdan-kup chinovniklar, turk feodal-okkupantlarining butun bir sinfidan iborat goyat katta majbur kilish vositasiga tayanuvchi turklarning zulmini agdarib tashlash imkoniyatiga ega bulmagan tobe axoli partizanlar urushini olib bordiki, bu urush aslida XV – XVII asrlar davrida xam, shundan keyingi davrda xam mustakil davom etdi.
Partizanlar toglik joylar sharoitidan foydalanib va dexkon jamoalari madadiga tayanib yarim orolda turk xukmronligining asoslariga putur yetkazdilar, zabtchi turklar obrusini tushirdilar, xamda turk ma’muriyati va turk maxalliy feodallarining eng yozuv vakillariga karshi xalk kasoschilari bulib chikdilar. Partizanlar turli nomlarga ega edilar; bogarlar va serblarda - gayduklar, Gresiyada - kleftlar, Dalmasiyada-uskoklar va xokazo deb atalardilar. Partizanlarning kaxramonona kurashi Bolkondagi barcha xalklarning turklar xukmronligi davridagi xalk kushiklarida yakkol aks ettirildi. Ammo partizanlik xar xolda Turkiya xukmronligiga karshi kurashning yetarli metodi emas edi, u tarkok, va parokanda edi. Turkiya ma’murlari partizanlarning chikishlariga karshi kurashning uzlariga xos terroristik metodlarini kidirib topdilar. Xar xolda partizanlar Bolkon yarim orolidagi turklar xokimiyatini uz kuchlari bilan tugata olmadilar.
Turklar zulmiga karshi muzlum xalklar tomonidan olib borilgan kurashning yana bir formasi – ayrim joylarda, kupincha eng yirik shaxar punktlarida tez-tez fitnalar va kuzgolon kutarishga bulgan urinishlardan iborat buldi. Odatda bu fitnalar va kuzgolonlar chetdan buladigan madadga, yaeni Yevropadagi biror davlatning madadiga umid boglar edi. Avstriya kushinlarining madadidan umidvor bulgan 1598 yilda Ikkinchi bolkon saltanatining poytaxti Tirnovoda mitropoliti Dionisiy kuzgolon kushni Transilvaniya va Valaxiya feodallari tomonidan madad olishni muljallab kutarilgan edi. Ammo 1594 yilgi Banata kuzgoloni xam, 1598 yilgi Tirnovo kuzgoloni xam yetarli tayyorlanmagan bulib, muvaffakiyatsiz tugadi.
XVII asrning boshlarida ayrim turk kushinlariga talofat yetkazgan serblar va chernogoriyaliklar (1603 yildan Kris shaxri rayonidagi serblar kuzgoloni, 1604 yilgi chernogoriyaliklar xarakati) ba’zi muvaffakiyatlarni kulga kiritdi.
Turklarga karshi kurash jarayonida slavyan mamlakatlarining vatanparvarlari bir dindagi va karindosh bulgan xalk-ruslar madadiga tobora kuprok umid boglay boshladilar. XVI va XVII asrlarda rus davlati kudratining usishi bu umidni ayniksa ragbatlantrirardi. Bolgarlarda va Bolkondagi boshka xalklarda ruslar ertami-kechmi jafo chekayotgan Bolkon xalklariga madad kursatadilar va ularni turk zulmidan ozod kiladilar, degan kat’iy ishonch oshib bordi. Bolkondagi mazlum xalklar orasida «dyado Ivan» (ya’ni Ivan bobo) xakida afsona vujudga keldi. Bu obrazda ular uzlarini turklarning ogir zulmidan ozod kiladigan ulug rus xalki va kuchli Rus davlatini mujassamlashtirgan edilar.
