O’zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi A. Qodiriy nomli Jizzax Davlat pedagogika instituti “Tarix” fakulteti

Nazorat topshiriklari:

1. 
   Italyan gumanist tarixchilaridan kimlarni bilasiz?
   
2. 
   Uygonish davri madaniyati avvalo kayerdan va kachon boshlandi?.
   

A. Rimda XV-XVI asrlarda.
V. Italiyada XIII-XIV asrlarda.
S. Garbiy Yevropada XIV-XV asrlarda.
D. Markaziy Yevropada XV-XVI asrlarda.
Ye. Italiyada X V-XVI asrlarda
.

3. 
   Uygonish davrining xarakterini kursating?
   

A. Feodal ishlab chikarish asta-sekin yukolib, burjua ishlab chikarishni vujudga kela borishi bilan xarakterlanadi.
V. Shaxar ichki bozirlarining kengayishi va yangi maxsulot, savdoning avj olishi bilan xarakterlanadi.
S. Ispaniya, Angliya va Fransiya kabi mamalkatlarning yirk mustakil knyazlarini.
D. Shaxarlarning paydo bulishi bilan xarakterlanadi.
4. Uygonish davrining shakllanish omillarini aytib bering?


4-asosiy savl:
Sharkda uygonish davrining uziga xos muommolari.


MAKSAD: Jaxon xalklarpi tarixida Sharknng uygonish davriga baxo berish , Kitob bosishning ixtiro kilinishi xakida aytib berish va Shark va Garb urtasidagi uygonish davrini takkoslash.


Identav ukuv maksadlar::

1. 
   Sharkdagi asosan uygonish davriini chegaralab beradi.
   
2. 
   Garbiy va Markaziy Yevropada uygonish davri kaysi boskichlar bilan ifodalnishini aytib beradi.
   
3. 
   Birinchi kitob bosilish tarixini biladi.
   
4. 
   Uygonish davrini madaniyatini rivojlanishi kaysi utmish davrini takrorlashini tushunadi.
   

4 – asosiy savol bayoni:
Ilm fan va madaniyatni rivojlanishi Urta asrlarda Garbiy va Markaziy Yevropaga xos bulibgina kolmasdan Jaxon xalklari tarixida Shark xalklari tarixiga xam boglikdir.
Akademik N.I. Kondrat VIII-XII asrlarda Uygonish Xitoyda boshlangan deyishi bilan A. Xayitmetov, M.M. Xayrullayev va boshkalar Urta Osiyoda IX-XII asrlarda uygonish davri boshlandi deb kursatilardi.
Shark uygonish davri bilan Garb uygonish urtasidagi fark va uxshashlik. Urtasidagi uxshashlik va fark asosan ijtimoiy - iktisodiy tuzum uzgarishi mazmunida yechiladi. Yevropada feodalizm munosabatlaridan kapitalizm yoki yangi ishlab chikarish boskichiga kadam kuyish bilan boglansa Sharkda esa xalifalikning savdo maydonlarining kengayishi va shaxarlar tarmogining usishiga bulgan extiyoji bilan boglanadi.
Shark uygonish davri mutafakkirlari. Sharkda IX - XII asrlarda fan rivojlanishi uchun imkoniyat yuzaga keldi. Fan va ma’rifiy ta’limotchilar katorida "Kur’on" mazmunini xalkka yetkazib beruvchi ma’rifat egalari xadisiy ta’limotchilar yuzaga keldi. Diniy dunyokarash va dunyoviy dunyokarashlar negizida uziga xos renessans yuz berdiki natijada xalkaro tarixda Arab falsafasi degan ibora yuzaga keldi. Yirik allomalar katorida Ibn Sino, Abu Rayxon Beruniy, Muso Al Xorazmiy adabiyotda Rudakiy, Firdavsiy, Abduraxmon Jomiy, Alisher Navoiy xadis ilmi vakillaridan At - Termiziy, Axmad Yassaviy, Imom Buxoriy va boshkalar. Rassomlikda Bexzod kabilar Shark va Urta Osiyoda Ilmiy va Insonparvarlik goyalari ximoyachisi buldi.
Mavzuni uzlashtirishda identiv maksad va reproduktiv bilishni aniklash uchun berilgan.
Kitob bosishning ixtiro kilinishi yangi, burjua madaniyatining rivojlanishi uchun katta axamiyatga ega buldi. XV asr boshlaridayok Garbiy Yevropada diniy ommaviy adabiyotni (ibodat va duolar tuplami xamda boshkalarni) tarkatish uchun aloxida ksilografik usuldan foydalnildi. Taxtaga rasm va yozuvlarni uyib yozib, keyin ularni kogozga bosardilar (XIV asrdan e’tiboran Yevropada yozuv kogozi kullaniladigan buldi). Ish keskinlik bilan bordi, taxtadan uyoib yozilgan dung xarflar, kitob teksti kogozga bosib bulingandan keyin keraksiz bulib kolardi. Maynsda tugilib, keyin Strasburgga kuchib kelgan Iogann Gutenberg (1400-1468) ning kitob bosish ishini ixtiro kilishda kursatgan xizmati shundaki, u, xarakatlanadigan xarflar ixtiro kilib, ular boshda yogochdan yasaldi, keyin esa bu xarflar metall xarflar bilan almashtirildi. Bundan tashkari, Getenberg kogozning ikkala tomoniga teks bosish imkoniyatini beradigan aloxida press-dastgox ixtiro etdi. Bu ixtiro, taxminan, 1445 yilda kilingan bulib, dastlabki paytda u kattik sir tutildi. Ammo, oradan 15 yil utgach, bu ixtiro oshkoro bulib. U germaniyadan boshka mamlakatlarga yoyildi.
1490 yilda uz bosmaxonasini kurgan venesiyalik nashriyotchi gumanist A l d M a n u s i y (1448-1515) falsafa, matematika va astronomiyaga doir 120 asar nashr etdi, bu asarlar asosan latin tilida, kisman fransuz tilida bosib chikarildi.
Kitob bosishning ixtiro kilinishi juda katta axamiyat kasb etdi. Kitob bosish kitob tayyorlashni kup marta tezlashtirdi va ayni zamonda ularning narxini arzonlashtirdi. Shuning uzi bilan, yangi zamondagi burjua maorifini ravnak toptirish uchun na kadimgi dunyoda, na urta asr davrida sira kurilmagan juda kulay texnika shart-sharoitlari vujudga keltirdi.