O’zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi A. Qodiriy nomli Jizzax Davlat pedagogika instituti “Tarix” fakulteti

Nazorat topshiriklari:

1. 
   Italiyada shaxarlarning yuksalishi kaysi davrga tugri keladi?
   

A. XIV-XV asrlar.
V. XV-XVI asrlar.
S. XIII-XIV asrlar.
D. XV-XVII asrlar.

2. 
   «Plutokratiya» suzining ma’nosini nima?
   

A. Kambagal-dexkonlar ustidan ekspluatasiya kilish.
V. Feodallar urtasidagi ichki nizi.
S. Xalkning xokim boylarga karshi kurashi.
D. Feodallarning xokimga karshi chikishi.

3. 
   XV asrda Yevropadagi ijtimoiy siyosiy vaziyat kanday edi?
   
4. 
   Yevropada Uygonish davrining yuzaga kelishida Shark madaniyatining rolini kursating?
   
5. 
   Uygonish (renessans) kanday jarayon?
   

2-asosiy savol.
Uygonish davrining boshlanishiga asosan turtki bulgan shart-sharoitlar. Ilk italyan uygonishi.


MAKSAD: Urta asr madaniyatini yuzaga kelish sabablarini aniklash, Uygonish madaniyatining yuzaga kelishidagi tarixiy sharoitga baxo berish va Iktisodiy imkoniyat egalarining utmish madaniyatini jonlantirish maksadida kilgan ishlarini ochib berish.


Identiv ukuv maksadlari:
1.1. Uygonish davrining moxiyatini tushuntirib beradi.
1.2. Uygonish davrining yuzaga kelish sabablarini biladi.
1.3. Uygonish madaniyatining yuzaga kelishidagi tarixiy sharoitga baxo beradi.
1.4.Italiyada Uygonish davrining shakllanish omillarini ochib beradi.


2-asosiy savol bayoni:
Shark bilan, xususan Vizantiya bilan tanishish, salib yurishlari davrida va undan keyingi davrda Levant bilan muntazam aloka kilish natijasida italyanlar kadimgi grek kul yezmalari, antik tasviriy san’ati va arxitekturasining turli xil yodgorliklari bilan tanishadilar. Bu barcha kadimiy yodgorliklarni ksman Italiyaga olib kela boshladilar, bu yerda ular kolleksiya kilindi va urganildi. Ammo Italiyaning uzida xam ancha-muncha antik Rim yodgorliklari bulib, Italiya shaxar intelligensiyasining vakillari ularni xam sinchkovlik bilan urgana boshladilar. Italiya jamiyatida kadimiy klassik tillarga, kadimiy fa lsafa, tarix va adabiyotga chukur kizikish paydo bldi. Florensiya shaxri bu xarakatda ayniksa katta rol uynadi. Florensiya shaxridan yangi madaniyatning bir kancha atokli arboblari yetishib chikdi.
Kachonlardir iktisodiy jixatdan eng gavjum va uzining siyosiy tuzumi jixatidan eng demokratik bulgan kadimiy shaxarlarda vujudga kelgan antik ideologiyadan foydalanib, tugilib kelayotgan yangi burjuaziya kadimiy madaniyatni oddiy passivlik bilan uzlashtirmay, balki uni uzicha kaytadan ishlab chikdi. Yangi ital’yan madaniyatining ikkinchi nomi, ya’ni g u m a n i z m xam xuddi shundan dalolat beradi. Urta asr ideologiyasi dikkat markaziga iloxiyni, oxiratni kuygan bulsa, gumanizm madaniyati insonning uzini uz dunekarashining dikkat markaziga kuydi. Gumanistik dunekarashda asketizmga ega endi urin kolmadi. Inson tanasi, uning zavk-shavki va extiyoji gumanistlar tomonidan bostirish yoki azoblash kerak bulgan kandaydir gunox bir narsa deb emas, balki xayotdagi eng asosiy muddaodir, deb tan olindi. Tabiat bilan insonni e’tirof etish fanning moxiyatidir, deb e’lon kilindi. Urta asr sxolastlari va mistiklarining dunekarashida xukm surgan pessimistik oxanglarga zid ularok, Uygonish davri kishilarning dunekarashi va kayfiyatida optimistik oxanglar ustunlik kilardi, bu kishilar uchun insonga, insoniyatning yorug kelajagi, nson akl-zakovati va ma’rifatning kelgusida tantana kilishga ishonish xarakterli bir xol edi. Bu yangi buyuk akliy xarakatda atokli shoirlar va yozuvchilar, olimlar va xar xil san’at arboblari guruxi katnashdi. Urta asr bilan yangi zamon zamon chegarasida turgan eng yirik siymo («Urta asrning sungi shoiri va shu bilan birga yangi zamonning birinchi shoiri») Florensiyalik Dantiye Aligeri 1265-1321 yil) edi. Dante zamonidagi boshka xech kanday asar uning iloxiy kamediyasidagidek urta asrlarning butun ideologiyasini aks ettirmagan edi.
XIV-XV asrlardagi boshka tarixchi-gumanistlardan flaviya Bionodo (1388-1463) eng kup nom kozongan bulib, u «Rim imperiyasining kulashidan boshlanadigan tarix» (410-1410 davr) nomli ummulashtiruvchi xarakterda katta asar yozdi.