taxmshshn so‗zi bn-lap bprga qo‗llanishi mu.mkin: Bu maktabda uch oycha
o‘qidim, xoyaos. (A. Q.) Dadam taxminan sirq kuncha ishga yaramay $ol~ da.
(A. Q.) ...Natijada olti-etti kunlik shi sakkiz kunga no‘-zildi. (A. Q.) Oradan bir-
ikki xafta o‘tar-o‘tmas maktab butkul tarsab kgtdi. (A. Q.)
Saiots sonlardan keyin kelib, vaqt o‗lchovi uchun ishlatnla-digan yil, oy, hafta,
kun,
sutka
so‗zlari turli kelishik af-fnkslarini olib kelishi, shuningdek,
ko‗makchilar bilan bir-ga qo‗llannshi mumkin: Uch kunda shuncha shini
Adhamjonning bir o‘zi bijariish qiyin edi. O/asi ikki oyga dam olish uchun
ketgan edi. O‘n besh kundan so‘ng qaytib kelibda. Bir hafta ichida aytilgan
yupshirsh$ni bajarish kerak.
Va^t o‗lchovi uchun ishlatiladigan yuqoridagi so‗zlar tartkb sonlar bilan bkrga
ham ishlatiladi. Tartib sonlar kun so‗-zining snnonnmi —chislo so‗zi bilan birga
qo‗llanadi. Leknn chislo so‗zi hech vaqt sanots son bilan birga kelmaydi:
Beshinchi kun — beshinchi chislo (besh chislo deb ishlatilmaydi). 1970 yil biz
uchun uiutilmas yil bo‘ldi.
Yildagi oylar nomi, haftadagi kunlar nomi ham ma‘lum darajada miqdor tartibini
ko‗rsata oladi: YAnvar oyi (1-oy).. Sentyabr oyi (9-oy). Juma kuni (5-kun).
CHorshanba kuni (3 -kun) va hokazo.
Bunday birikmelarda oy, kun so‗zlari doim III shaxs bir-likdagi egalnk affiksi
bilan birga ishlatiladi.
Vaqt o‗lchoviii bildiruvchi so‗zlarning ikkyanchi gruppasipn sutkaning
bo‗laklarini ifodalovchi kecha. kunduz, soat, daqiqa, minut, sekund kabi so‗zlar
tashkil qiladn. Bu so‗zlar ham bi-rinchi gruppani tashkil qiluvchi so‗zlar kabi
ko‗pincha fe‘l va ravishga, ba‘zan otga bog‗lanib, vaqt o‗lchovining kichik miqdo-
ripi bildiradi: Qirq kecha-yu-qirq kunduz to‘y-tomosha qilib... («Ertak»dan.)
Qalandarov soat bir yarimga stansiyaga mashina chiqarishni so‘rabdi. (A. Q.)
Soat so‗zi sonni ko‗rsatuvchi so‗zdan oldin va keyin qo‗lla-ia odadv. Bu so‗z
sondan oldin kelsa, qisqa, lekin anits vat^G-ni ifodalaydi. CHog‗ishtiring: Soat
to‘rt bo‘ldi ~ To‘rt "soat bo‘ldi kutamiz yoki Soat uchda yig‘ilamiz — Uch soatda
yig‘ila-miz. Bunday qo‗llanishlarda soat so‗zi hech qanday formant ol-maydi,
kelishik qo‗shimchalari bevosita songa qo‗shiladi: Rosa soat o‘n birda raislar
kabinetga taklif silindi. (L. Q.) Ka-nalning ochilshi marosimi soat to‘rtga
belgilangan edi. (L. Q.) Soat un ikkidan oshdi, ammo undan darak yo‘ts.
(Mirm.)
Ba‘zan taxmshshy qis^a vaqtni ko‗rsatnsh uchun son va ke-lishik affiksi
orasida ko‗plik qo‗shimchasi ham qo‗shilib ke-ladi: Soat to‘rtlarga rais mashana
Do'stlaringiz bilan baham: |