O‘zbeкiston respubliкasi

Noto„liq ziddiyat
da a‘zolardan biri ziddiyat belgisiga ko‗ra ijobiy 
boshqasi betaraf munosabatda bo‗ladi. Masalan, 
bola 
va 
o„g„il 
leksemalarini olaylik. Ular «erkak jinsli» deb atalgan ziddiyat 
belgisiga ikki xil munosabat bildiradi. Bu belgi 
o„g„il 
leksemasi 
semantik tarkibida aniq berilgan, shu boisdan uning munosabati ijobiy 
yoki belgilangan deyiladi va shartli ravishda + belgisi bilan beriladi. 
bola 
leksemasida esa jins belgisi aniq emas. Chunki uning semantik 
tarkibida jins semasi noaniq, ya‘ni u o‗g‗il ham, qiz ham bo‗lishi 
mumkin. Shuning uchun bu leksemaning ziddiyat ko‗rsatkichini – 
belgisi bilan ifodalaymiz. Bu chizmada quyidagicha beriladi (10- 
jadval): 

---

45 
10-
 
jadval
 
«erkak» 
o„g„il 
(+) 
bola 
(–) 
Noto‗liq ziddiyat tilning barcha sathida amal qiluvchi muhim 
qonuniyat hisoblanadi. Masalan, morfologiyada leksemalarni umumiy 
grammatik ma‘nosiga ko‗ra mustaqil va nomustaqil leksemaga bo‗lish 
privativlik asosida amalga oshiriladi. Bunda «lug‗aviy ma‘no ifodalay 
olmaslik» noto‗liq ziddiyatning belgisi bo‗lib, ziddiyatda mustaqil 
leksema belgilanmagan, kuchsiz a‘zo bo‗lsa, nomustaqil leksema 
belgili, kuchli a‘zo sifatida namoyon bo‗ladi (11-jadval): 
11-
 
jadval
 
«lug‗aviy ma‘no ifodalay olmaslik» 
nomustaqil leksemalar 
(+) 
mustaqil leksemalar 
(–) 
 
Chunki mustaqil leksema lug‗aviy ma‘no ifodalashi ham, 
nomustaqil leksema vazifasida kelishi ham mumkin. Bunga yarim 
ko‗makchilar (
Xonaning 
ichi 
qorong„i edi 
(mustaqil ma‘noda) – 
Hafta