90
K
oʻrs
at
ki
ch
K
at
g
a-
k
ic
h
ik
-l
ig
i
Sh
ak
li
-n
in
g t
oʻg
ʻ-
ri
li
g
i
T
as
h
q
i
k
oʻ
rk
am
li
g
i
Ran
g
i-
n
in
g
j
ad
al
-l
ig
i
Ran
g
i-
n
in
g
b
ir
x
il
-l
ig
i
T
a’mi
h
id
i
Q
o
p
lo
v
-c
hi
to
ʻq
i-
mal
ar
k
o
n
si
s-
te
n
ts
iy
a-
si
Y
u
ms
h
o
q
s
ere
t k
o
n
si
s-
ten
ts
iy
a-
si
U
m
u
mi
y
b
ah
o
5
balli
baho (a)
4
5
4
4
5
4
5
4
5
Mohiyat
koef-
fitsiyenti
(B)
0,15
0,1
0,2
0,15
0,1
0,6
0,4
0,1
0,2
Jami
bahosi
(a+B)
0,6
0,5
0,8
0,6
0,5
2,4
2,0
0,4
1,0
8,8
7-jadval
Meva va sabzavotlarni qayta ishlashdan olipgan mahsulotlarni organoleptik
baxolash namunasi
Koʻ
rsa
tki
ch
Ta
shq
i
koʻr
ka
m
-li
gi
M
eva
, sa
bz
av
ot
-
lar
ni
n
g ra
ngi
Sh
arba
t,
na
makob r
angi
Sh
arba
t,
n
amakob
-ning
sha
f-
fo
fligi
M
eva
,
sa
bz
av
o
t-
lar
nin
g konsi
s-
ten
tsi
ya
si
Ta
’m
i
h
id
i
Ti
n
iq
li
gi
Umumi
y ba
hosi
3 balli baxo
(a)
4
4
5
4
4
4
5
5
Mohiyat
koef-
fitsiyenti (B)
0,15
0.1
0,1
0,1
0,35
0,7
0,4
0,1
Jami bahosi
(a+B)
0,6
0,4
0,5
0,4
1,4
2,8
2,0
0,5
8,6
Yoz faslida qayta ishlangan mahsulot (kompot, tuzlangan mah-sulot, qurigan mahsulot)
qishki dars mashgʻulotlarida organoleptik baholanadi va uning ayrim fizik, kiyoviy va tovar
koʻrsatkichlari aniqlanib, shu asosda quyidagi degustatsiya varagʻi toʻldiriladi:
DEGUSTATSIYA VARAGʻI
Sana, ishlash joyi _____________________________________
Degustatorning familiyasi, ismi, vazifasi ________________
91
______________________________________________________
Q
oʻy
il
ga
n
n
am
u
n
a
raq
am
i
Mah
su
lo
t
tu
ri
,
n
av
i
T
as
h
q
i
ko
ʻri
ni
sh
i
Mev
a-
sa
b
za
v
o
t
Sh
ar
b
at
y
o
k
i
q
iy
o
m
E
ti
k
o
n
si
s-
te
n
ts
iy
as
i,
k
at
ta
-k
ic
h
ik
li
g
i,
ch
ay
n
al
is
h
y
u
ti
mi
h
id
i
Ta
’mi
U
m
u
mi
y
b
ah
o
si
Masalan mevaning kosistentsiyasi yumshoq paxtaga oʻxshash, qattiq yoki mazasi
achchiq, shoʻr, shirin, taxir va h.k. boʻlishi mumkin.
Organoleptik baholash oxirida hamma oʻz fikrini muhokama qilib bayon qabul
qilishadi va daftarga yozishadi.
Xoʻjalik agronomi oʻz mahsuloti uchun ekspert rolini bajara-di, yoki u albatta har
bir meva-sabzavotlarni turi va
naviga qarab, davlat standartidagi texnik shartlarni yaxshi
bilish kerak. Shuni yodda tutish kerakki, texnik shartlar oʻzgarib turadi. Shuning uchun
talabalarga beriladigan topshiriqda Yuqoridagi mahsulotlarga belgilangan texnik
talablarga e’tibor qaratilib, har bir texnik shart koʻrsatkichlarini sinchiklab qaralishi
kerak.
Oʻzlashtirish uchun savollar.
1.
Meva-sabzavotlarni tovar sifatiga nima kiradi?
2.
Meva-sabzavotlarni katta-kichikligi, ogʻirligi, hajmi va boshqa koʻrsatkichlarini
oʻlchash nima uchun kerak?
3.
Keltirilgan mahsulot toʻplamidan namuna qanday olinadi?
4.
Organoleptik usulda baholash boshqa baholash usulidan qanday farq qiladi?
6- AMALIY
Mavzu:
Kartoshka, sabzavot, poliz mahsulotlarini yigib-terib olish
Darsning maqsadi:
Talabalarga kartoshka, sabzavot, poliz mah sulotlarini
yigʻib-terib olish , joylashtirish uchun ishchi kuchi, inventar, idish -qutilar ,
konteyner, qop va boshqa uskunalarni hisoblashni oʻrganish.
Jihozlar:
adabiyotlar, kalkulyator, quti turlari, jadval, rasmlar.
1-Vazifa
. Mavsumda bir kunda teriladigan sabzavot (t), terimchilar va
yordamchilar
miqdorini aniqlash:
a) pomidor mahsuloti- 350 t. Yigʻish muddati 5/VIIIdan 10/IX gacha.
b) bodiring- 600 t. Yigʻish muddati 10/VII dan 20/VIII gacha.
v)kabachki- 1200 t. Yigʻish mudtsati 10/ VIII dan 10/IX gacha.
Bir ishchiga kundalik pomidor terish me’yori 350 kg. Bir yordamchi ishchiga
kundalik
92
ish, ya’ni pomidorni toʻplash va tashish 2,5 t.
Ishlash tartibi:
1. Terim necha kun davom etadi?
5 / VIdan 10/VII gacha - 35 kun.
2. Bir kunda q ancha pomidor teriladi?
350 t : 35 kun = 10 tonna
3. Kundalik pomidorni terish uchun qancha terimchi ishchi kerak?
10 t : 350 kg = 29 terimchi ishchi
4. Kundalik terilgan pomidorni tashish uchun qancha yordamchi- ishchi kerak?
10 t : 2,5 t = 4 yordamchi ishchi.
5. Jami qancha terimchi va yordamchi- ishchi kerak?
29 + 4 = 33 kishi.
Bodiring va kabachkilarni terish uchun ishchi va yordamchilarni aniqlash ham
Yuqoridagi misol singari yechiladi.
2- Vazifa. 350 tonna pomidor, 600 t bodiring va 1200 t kabachkilarni terib olish
uchun zarur boʻlgan inventar va idish - qutilar miqdorini aniq lash.
Bir terimchiga 2 chelak yoki savat zarur.
Bir qutiga 25 kg pomidor ketadi.
2-Vazifa. Quyidagicha
bajarilib, javobi jadvalga yozib bo riladi.
Pomidor uchun:
1. hamma terimchilarga nechta chelak kerak?
29 terimchi x 2 = 58 dona
2. har terimchiga bir kunda nechta q uti kerak?
350 kg : 25 kg = 14 dona
3. hamma terimchiga nechta quti kerak?
14 dona x 29 terimchi = 406 dona
Yuqoridagi tartibda bodiring va kabachki mah sulotlarini terib olish uchun
ham inventar va oborot qutilar miqdori aniqlanadi va javoblar jamlanib jadvalning
oxiriga toʻldiriladi. Shu bilan xoʻjalik uchun zarur boʻlgan inventar va oborot qutilar
miqdori oldindan aniqlanadi.
3-Vazifa:
agar joylashtirish bostirmasiga 12 kun davomida 1200 tonna bodiring
keltirilgan, shu mahsulotlar qiyofasini tartibga keltirish uchun ishchi kuchini aniqlash:
Bajariladigan
ishlar
Kundalik
ishlanadigan
mahsulot
miqdori, (ts)
Bir
kunlik
ishlab
chiqarish
mikdori,
(ts)
Zarur
ishchilar
mikdori
Kundalik
odam
Jami ish
Muddatiga
odam
Tokchalarga
terish
1000
20
50
50
Navlarga
ajratish
1000
5
Yiriklikka ajratish
1000
7
Joylashtirish
1000
5
Qutilarni yopish
1000
20
Taxlash
1000
30
