O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

20.2. Jahon xo'jaligida globallashuv jarayonlarining borishi
Z am onaviy ja h o n iqtisodiyotining globallashuvi quyidagi 
jarayonlarda namoyon bo'ladi:
— ishlab chiqarishning baynalm illashuvi chuqurlashuvida 
namoyon bo'lishi, bunda iste’mol uchun yaratiladigan m ahsu­
lotlarni tayyorlashda jahonning turli davlatlaridan ishlab chiqaruv­
chilar qatnashdi. Shuning uchun ham hozirgi kunda jahon savdo­
sining asosiy qismini yarim tayyor mahsulotlar egallab turibdi.
147

---

Jahon iqtisodiyotida ishlab chiqarishning baynalmilallashuvida 
T M K lar m uhim rol o ‘ynab, biz ularni quyidagi h olatlarda 
ko'rishimiz mumkin:
— kapitalning baynalmilallashuvini chuqurlashuvida, ya’ni, 
davlatlararo xalqaro kapital harakatining o'sishida, to ‘g‘ri inves­
titsiyalar ko'rinishida, fond bozorlarining baynalmilallashuvida;
— ishlab chiqarish va ilmiy texnikaviy texnologik bilimlar 
almashuvida, ya’ni, xalqaro ixtisoslashuv va kooperatsiyalashuvda, 
ishlab chiqarish resurslarining xalqaro miqyosda joylashuvida ishlab 
chiqarish kuchlarining globallashuvida;
— xalqaro hamkorlikni amalga oshirishni ta ’minlovchi global 
m iqyosdagi m aterial. A xborot vositalari, tashkiliy iqtisodiy 
infratuzilmalarning shakllanishi va boshqalar;
— xalqaro mehnat taqsimotini chuqurlashuvi natijasida ayir- 
boshlashni baynalm ilallashuvini kuchayishida, xalqaro ham - 
korlikning ishlab chiqarish sohasiga nisbatan xizmatlar sohasining 
asosiy yo'nalishlaridan biriga aylanishida;
— xalqaro ishchi kuchi migratsiyasining o'sishida, rivojlangan 
davlatlarga kambag'al davlatlardan kelgan ishchi kuchlarini malaka 
talab qilmaydigan yoki past malaka talab qiladigan ishlarga jalb 
etilishida;
— ishlab chiqarish va iste'mol baynalmilallashuvi atrof-muhitga 
bo'lgan ta'sirining ortishiga olib keladi. Bu esa zamonaviy global 
m uam m olarni hal qilishga yo'naltirilgan xalqaro hamkorlikka 
bo'lgan ehtiyojning yanada ortishini keltirib chiqaradi.
Bashoratchilarning fikriga ko'ra, jahon iqtisodiyotida global­
lashuv jarayoni quyidagi holatlarni o'z ichiga oladi:
— mintaqaviy integratsion jarayonlami jadallashtiradi;
— xo'jalik yuritishni to'liq erkinlashtirmagan davlatlar iqtiso­
diyotining ochiqligini ta ’minlaydi;
— bozorlardagi ishtirokchilam ing to'siqlarsiz qatnashuvini 
ta’minlaydi;
— moliyaviy va savdo operatsiyalariga oid qonun-qoida che- 
garalarini universallashtiradi;
— bozorlarni tartibga solib, nazorat qilishni bir m e’yorga kel­
tiradi, ya’ni unifikatsiya qiladi;
— kapitalni joylashtirish va investitsion jarayonlami umumjahon 
to'lov hisob tizimi asosida standartlashtiradi.