O'zbekiston respublikasi oliy ya o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi g. G‘. Nazarova, H. X. Xalilov, A. A. Eshtoyev

3 . 4 . X a lq a r o m e h n a t t a q s im o t i r iv o jla n ish in in g g ‘a r b d a g i
z a m o n a v iy q a r a s h la r k o n s e p s iy a s i
28

---

Sanoati rivojlangan davlatlarning iqtisodchilari fikricha, «zamo­
naviy» xalqaro mehnat taqsimotini m azm uni va mohiyati nimada? 
Asosiy m a’no rivojlanayotgan davlatlami yangi sohalarga yo'nalti- 
rishdan iboratdir. Ular, birinchi navbatda, sanoati rivojlangan dav­
latlar ehtiyojini qondirish uchun eksportga mehnat talab, material 
talab standartlashgan tovarlar ishlab chiqarishga moslashishlari kerak.
0 ‘z navbatda sanoati rivojlangan davlatlar ham yuqori malakali 
ishchi kuchi talab qilinadigan va ITI tez rivojlanib borayotgan 
iqtisodiyot sohalarga moslashishlari ham lozimdir. Ushbu nazariya 
h o zirg i k u n d a a sta -se k in am alga o sh irilm o q d a . M asalan , 
rivojlanayotgan m am lakatlarga yo'naltirilayotgan kapitalning 
umumiy hajmida qayta ishlashga yo'naltirilgan kapitalning ulushi 
ko'payib, qisman «zararli» ishlab chiqarish tarmoqlarining rivojla­
nayotgan davlatlarga ko'chish jarayonlari ro ‘y berayotir.
Jahon iqtisodiyotida sohaviy ixtisoslashish uch bosqichli sxema 
bo'yicha amalga oshirilmoqda. Jum ladan, birinchidan, rivojla­
nayotgan «yangi industrial davlatlar», asosan, nisbatan malakali 
m ehnat va zamonaviy texnologiyalar talab qiluvchi tovarlar ishlab 
chiqarishga ixtisoslashmoqda, ikkinchidan, rivojlanayotgan mam- 
lakatlarning kamroq rivojlanganlari asosan, mehnat talab, ishlab 
chiqarish va jahon bozoriga xomashyo yetishtirib berishga ixtisoslash­
moqda (eng kam rivojlangan davlatlar bu sxemaga um uman tush- 
maydi), uchinchidan, sanoati rivojlangan davlatlar asosan kapital- 
talab, yuqori texnologiyali tovarlar ishlab chiqarishga ixtisoslashmoqda.
Xullas, jahon iqtisodiyotida xalqaro m ehnat taqsim otining 
zamonaviy qarashlar konsepsiyasi, uni rejalari va shuningdek, bu 
nazariyalarni amalga oshirishni tahlil qilish natijalari shuni k o 'r­
satmoqdaki, jahon xo'jaligida ishlab chiqarish kuchlarini rivoj- 
lanishining hozirgi darajasida sanoati rivojlangan va rivojlanayotgan 
davlatlar o'rtasida yangi turdagi xalqaro ixtisoslashish va kooperat- 
siyalashuv jarayonlari vujudga kelib, rivojlanayotgan davlatlar 
iqtisodiyotida integratsion jarayonlar kuchayib bormoqda.
Keyingi yillarda iqtisodiy rivojlanishning o'ziga xos va mos 
yo'lini tanlagan O'zbekiston ham xalqaro m ehnat taqsim otida 
o 'z o 'rnini topm oqda. Ishlab chiqarish kuchlarining taraqqiy 
topishi, yangi texnologiyaning kirib kelishi mamlakatimiz iqtiso­
diyotiga katta ta ’sir ko'rsatyapti. Zero, bu boradagi hamkorlikni 
yuksak pog'onaga ko'tarish uchun har tom onlam a bilimga ega 
bo'lgan mutaxassislar kerak bo'ladi. Shak-shubha yo'qki, o'zbe- 
kistonlik yoshlarning bu boradagi salohiyati yetarli.