O‘zbekiston respublikasi oliy va

Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш сиѐсати. Ушбу сиѐсат ѐрдамида назорат қилишдан 
олинадиган ижтимоий чекли ютуқ назоратни амалга тадбиқ этиш учун сарфланадиган 
ижтимоий чекли ҳаражат билан баланслаштирилади. 
Ижтимоий чекли ютуқ MSВ назоратни амалга тадбиқ этиш учун сарфланадиган 
ижтимоий чекли ҳаражат билан баланслаштирилади. Ижтимоий чекли ютуқ MSВ чизиғи 
билан ижтимоий чекли ҳаражат MSС чизиғи кесишган нуқта зарарли чиқиндиларни 
чиқаришнинг жамият учун самарали бѝлган даражасини аниқлашга ѐрдам беради (3- расм). 

---

592 
MSС чизиғи атроф-муҳитни ифлослантирадиган чиқиндиларнинг фоиз бѝйича 
камайиб бориши натижасида ижтимоий чекли ҳаражатларни ошиб боришини ифодалайди. 
Шунинг учун ҳам чиқиндиларни ҳар бир қѝшимча фоиз камайтирилиши янада кѝпроқ 
ҳаражат 
билан 
боғлиқ. 
Зарарли 
чиқиндиларни 
атроф-муҳитга 
чиқарилишини 
камайтиришнинг учта варианти мавжуд: зарарли чиқиндиларни атроф-муҳитга чиқарилишда 
норма ва стандартларни ѝрнатилиши; чиқиндилар учун тѝлов ѝрнатиш, чиқиндиларни 
вақтинча чиқариш учун рухсатнома сотиш. 
Чиқиндиларга норма ва стандартлар ўрнатиш. 
Чекли ютуқ ва ҳаражатлар
MСB MSС 
Е
0
Q–чиқиндиларни
камайиш даражаси, (%) 
Q
3 – расм. Чиқиндиларнинг оптимал даражасини аниқлаш 
Бу ерда саноат чиқиндилари таркибидаги зарарли моддалар концентрациясига 
қѝйиладиган миқдорий чек қонун томонидан ѝрнатилади. Бундай стандартлар барча 
ривожланган давлатларда ѝрнатилган. 
Масалан, автомобилларнинг бензинни ѐқиши натижасида чиқадиган газда карбонат 
ангидрид газининг миқдори чекланган. Чиқинди газ таркибида ушбу модданинг нормадан 
юқори даражада бѝлса, автомобил эгасига жарима солинади. 
Стандартларни ѝрнатишдан амалиѐтда фойдаланишнинг ѝзига яраша камчиликлари 
ҳам мавжуд. Биринчидан, чиқиндиларни маълум нормагача бепул чиқариш мумкинлиги; 
иккинчидан, барча иқтисодий субъектлар учун бир хил стандартни белгилашни регионларда 
экологик ҳолатнинг ҳар хил даражада долзарблигини эътиборга олмайди; учинчидан, 
стандартлар ишлаб чиқарувчиларни зарарли чиқиндиларни камайтиришга ундамайди.