O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

Sog‘liqqa  va  jismoniy  daxlsizlikka  qarshi  jinoyatlarda  ayb,  motiv  va  maqsad.  Sog‘liqqa  va  jismoniy 
daxlsizlikka qarshi jinoyatlar qasddan va ehtiyotsizlikdan sodir etilishi mumkin. Sog‘liqqa qarshi jinoyatlar, 
xususan, badanga shikast yetkazishlarning aksariyati egri qasd bilan sodir etiladi.  
Fuqarolarning  sog‘lig‘i  va  jismoniy  daxlsizligiga  qarshi  jinoyatlarni  sodir  etishda  to‘g‘ri  qasd  shunday 
xususiyatga  ega  bo‘ladiki,  shikast  yetkazgan  shaxs  o‘z  qilmishining  ijtimoiy  xavfli  xususiyatini  anglaydi, 
jabrlanuvchining sog‘lig‘iga muayyan zarar yetkazilishi muqarrarligi yoki ehtimoli borligiga ko‘zi yetadi va 
aynan shunday zarar yetkazilishini xohlaydi.  
Masalan, Q.ning jinoyat ishini o‘rganish quyidagilarni ko‘rsatadi: u mast holda bundan sal oldinroq o‘zi 
haqorat  qilgani  uchun  qaynonasinikiga  ketib  qolgan  xotinini  uyiga  olib  kelishga  qaror  qilgan.  Xotini  uyga 
qaytishni istamaganida, Q. uning homiladorligini bila turib, «Sen hozir tug‘asan», degan so‘zlar bilan uning 
qorniga  bir  necha  marta  tepadi.  Zarbalar  natijasida  xotinining  homilasi  tushgan.  Ish  materialidan  ko‘rinib 
turibdiki,  Q.  o‘z  harakatlarining  ijtimoiy  xavflilik  xususiyatini  nafaqat  tushungan,  balki  jabrlanuvchi 
homilasining  tushishi  ehtimoli  borligiga  ko‘zi  yetgan  va  unga  shunday  shikast  yetkazishni  xohlagan  ham. 
Bularning hammasi Q. jinoyatni to‘g‘ri qasd bilan sodir etganligidan dalolat beradi.  
Egri qasdda esa, yuz beradigan oqibatlarga, garchi, aybdorning ko‘zi yetgan bo‘lsa ham, u yetkaziladigan 
zararning  haqiqiy  ko‘lamini  tasavvur  qilmaydi  va  jabrlanuvchining  sog‘lig‘iga  har  qanday  shikast  yetishiga 
yo‘l  qo‘yadi.  Masalan,  aybdor  jabrlanuvchining  boshiga  ayamasdan  urar  ekan  yoki  unga  tosh  otar  ekan, 
buning natijasida jabrlanuvchiga har qanday og‘irlikdagi: og‘ir, o‘rtacha og‘ir yoki yengil shikast yetkazilishi 
mumkinligiga ko‘zi yetadi va shunday oqibatlar yuz berishiga ongli ravishda yo‘l qo‘yadi. Bunday hollarda 
javobgarlik haqiqatda ham yetkazilgan shikastning darajasiga qarab belgilanadi, negaki, aybdor ularning yuz 
berishini bir xil darajada anglagan bo‘ladi. 
Subyektiv tomondan qasddan shikast yetkazishga nisbatan ehtiyotsizlikdan shikast yetkazishning ijtimoiy 
xavfliligi kamroqdir. Sog‘liqqa qarshi jinoyatlar ehtiyotsizlikning jinoiy o‘z-o‘ziga ishonish shakli bilan ham 
sodir  etilishi  mumkin.  Bunda  shaxs  muayyan  ijtimoiy  xavfli  oqibatlar  kelib  chiqishi  mumkinligiga  ko‘zi 
yetadi  va  shunga  qaramay,  ongli  ravishda  ehtiyot  choralariga  rioya  etmaydi,  bunday  oqibatlar  kelib 
chiqmasligiga asossiz ravishda umid bog‘laydi.  
Qasddan jinoyat qilish va jinoiy o‘z-o‘ziga ishonishdan farqli ravishda, jinoyatkorona beparvolik shaxs 
o‘z harakati yoki harakatsizligidan qanday ijtimoiy xavfli oqibatlar yuz berishi mumkinligiga ko‘zi yetmaydi, 
lekin ko‘zi yetishi mumkin va lozim bo‘ladi. Shaxsning u yoki bu oqibatlar yuz berishiga ko‘zi yetishi lozim 
bo‘lgani  va  muayyan  vaziyatda  ularga  ko‘zi  yetishi  mumkin  bo‘lganligi  aniqlangandagina  uni 
ehtiyotsizlikdan badanga shikast yetkazishda ayblash to‘g‘ri bo‘ladi. 
Sog‘liqqa  qarshi  jinoyatlarni  to‘g‘ri  kvalifikatsiya  qilish  uchun  jinoyat  subyektida  aybning  qasd  yoki 
ehtiyotsizlik shakli mavjudligini aniqlashning o‘zi kifoya qilmaydi. Fuqarolarning sog‘lig‘iga qasddan shikast 
yetkazilgan barcha hollarda jinoyatning motiv va maqsadini aniqlash zarurdir. 
Aksariyat  hollarda  shaxsning  sog‘lig‘i  va  jismoniy  daxlsizligiga  qarshi  qaratilgan  jinoyatlarning  sodir 
etish  motivi  va  maqsadi  aybdor  shaxsning  javobgarligini  og‘irlashtiruvchi  holatlar  (masalan,  tamagirlik 
niyati,  bezorilik  oqibatida,  diniy  taassublar  zamirida,  transplantat  sifatida  foydalanish  maqsadida  badanga 
shikast yetkazish va h.k.) hisoblanadi.