O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

D. Jinoiy ravishda homila tushirish (abort)  
(Jinoyat kodeksining 114-moddasi) 
 
Hozirgi  vaqtda  respublikamizda  abort  man  etilmaydi.  Biroq,  faqat  davolash  muassasalarida  va  tibbiy 
monelik bo‘lmasagina, shunday operatsiyaning amalga oshirilishiga ruxsat etiladi. 
Ushbu jinoyatning obyekti homilador ayolning (homilaning emas) hayoti yoki sog‘lig‘idir. 
Obyektiv  tomondan  jinoyat  shifokor  akusher  yoki  ginekolog  tomonidan  davolash  muassasalaridan 
tashqari joylarda yoki tibbiy mumkin bo‘lmagan sun’iy ravishda homila tushirishda ifodalanadi. 
Agar sun’iy ravishda homila tushirish (abort): 
 
1) davolash muassasasidan tashqari joylarda amalga oshirilgan; 
2)  tibbiy  mumkin  bo‘lmagan  holda  amalga  oshirilgan  bo‘lsa,  jinoiy  ravishda  amalga  oshirilgan,  deb 
topiladi. 
Quyidagi hollarda: 
 
a)  og‘ir  yoki  o‘rtacha  og‘ir  kechadigan  so‘zak,  jinsiy  a’zolarning  yallig‘lanish  jarayonlari,  joylashgan 
joyidan  qat’iy  nazar,  yiring  o‘choqlari,  og‘ir  kechadigan  yuqumli  kasalliklar  va  boshqa  shu  singarilar 
mavjudligida; 
b) homilaning 12 haftalikdan katta ekanligida; 
d)  avvalgi  abortdan  keyin  6  oy  o‘tmasdan  abort  qildirish,  shuningdek,  abortni  amalga  oshirishga  doir 
yo‘riqnomada  nazarda  tutilgan  boshqa  holatlarning  mavjudligi  tibbiy  nuqtayi  nazardan  abortni  amalga 
oshirish mumkin emas, deb topilishiga asos bo‘ladi. 
 
Agar abort davolash muassasasidan tashqari joylarda amalga oshirilgan bo‘lsa, tibbiy moneliklar bor yoki 
yo‘qligidan  qat’iy  nazar,  u  jinoiy,  deb  topiladi.  Homilaning  sun’iy  ravishda  tushirish  boshlangan  paytdan 
e’tiboran abort tamom bo‘lgan jinoyat, deb topiladi. Agar qilmish homilani tushirishga qaratilgan bo‘lsa-yu, 
lekin  abort  aybdorning  o‘ziga  bog‘liq  bo‘lmagan  holda  amalga  oshirilmay  qolsa,  u  jinoiy  ravishda  abortni 
amalga  oshirishga  suiqasd  qilish  sifatida  Jinoyat  kodeksining  25  va  114-moddalari  bilan  kvalifikatsiya 
qilinmog‘i lozim. 
Jinoiy ravishda homila tushirishda homiladorlik muddatlari jinoyatning kvalifikatsiyasiga ta’sir qilmaydi. 
Homila tushirish usullari turlicha (jarrohlik, mexanik, toksik, termik, medikamentoz va h.k.) bo‘lishi mumkin 
va ular jinoyatning kvalifikatsiyasiga ta’sir  ko‘rsatmasligi kerak. 
Agar homila tushirish ayol sog‘lig‘iga shikast yetkazgan bo‘lsa, aybdorning qilmishi Jinoyat kodeksining 
114-moddasi  bilan  emas,  balki  qasddan  badanga  og‘ir  shikast  yetkazganlik  uchun  javobgarlikni  nazarda 
tutuvchi Jinoyat kodeksining 104-moddasi bilan kvalifikatsiya qilinadi. 
Subyektiv  tomondan  jinoyat  faqat  to‘g‘ri  qasddan  sodir  etiladi.  Jinoyatning  motivi  va  maqsadi  uning 
kvalifikatsiyasiga ta’sir ko‘rsatmaydi. Ushbu jinoyatning subyekti 16 yoshga to‘lgan shaxs hisoblanadi. Agar 
jinoiy  abort  shifokor-akusher  yoki  ginekolog  tomonidan  amalga  oshirilgan  bo‘lsa,  aybdor  Jinoyat 
kodeksining 114-moddasi, 1-qismi bilan javobgarlikka tortiladi.  
Bunday qilmish abort qilish huquqiga ega bo‘lmagan shaxs tomonidan amalga oshirilgan bo‘lsa, jinoyat 
Jinoyat kodeksining 114-moddasi, 2-qismi bilan kvalifikatsiya qilinadi. 
Abortni amalga oshirish huquqiga ega bo‘lmaganlar jumlasiga: 
 
1)  shifokor-akusherlar  yoki  ginekologlardan  tashqari,  barcha  toifadagi  shifokorlar,  ya’ni  oliy  tibbiy 
ma’lumotli shaxslar; 
2) o‘rta tibbiy ma’lumotga ega bo‘lgan shaxslar (akusherkalar, tibbiyot hamshiralari va h.k.); 
3) yoxud tibbiyotga hech qanday aloqasi yo‘q boshqa shaxslar kiradi. 

---

Agar  abortni  amalga  oshirgan  shaxs  oxirgi  zarurat  holatida  harakat  qilgan  bo‘lsa  (masalan,  homilador 
ayolning  hayoti  xavf  ostida  qolgan  taqdirda,  davolash  muassasasidan  tashqari  joyda  yoki  tibbiy  mumkin 
bo‘lmagan  holda  homila  tushirilganda),  jinoiy  ravishda  homilani  tushirganlik  uchun  javobgarlik  vujudga 
kelmaydi. 
Homilasini o‘zi tushirgan yoki jinoiy ravishda homilasi tushirilgan ayol Jinoyat kodeksining 114-moddasi 
bilan jinoiy javobgarlikka tortilmaydi. Agar homilani tushirish: 
 
a) jabrlanuvchining o‘limiga; 
b) boshqa og‘ir oqibatlarga sabab bo‘lgan bo‘lsa, jinoiy ravishda homilani tushirishda aybdor harakatlari 
Jinoyat kodeksining 114-moddasi, 3-qismi bilan kvalifikatsiya qilinmog‘i lozim. 
 
Jinoiy  ravishda  homila  tushirish  natijasida  vujudga  keladigan  boshqa  og‘ir  oqibatlar  jumlasiga: 
jabrlanuvchi  salomatligining  yo‘qolishi,  uning  badaniga  og‘ir  shikast  yetishi  (masalan,  bola  tug‘ish 
qobiliyatini yo‘qotish, bachadonni kesib tashlash), ruhiy faoliyatning buzilishi kabilar kiradi. 
Aybdorning qilmishini Jinoyat kodeksining 114-moddasi, 3-qismi bilan kvalifikatsiya qilish uchun sodir 
etilgan  jinoiy  ravishdagi  abort  va  jabrlanuvchining  o‘limi  yoki  boshqa  og‘ir  oqibatlarning  yuz  berishi 
o‘rtasidagi  sababiy  bog‘lanish  mavjudligini  aniqlash  lozim.  Jinoyat  subyektining  shu  oqibatlarga  nisbatan 
aybi ehtiyotsizlikda ifodalanadi. 
Agar jinoiy ravishda abortni sodir etishda aybdor bo‘lgan shaxsning  jabrlanuvchining o‘limi yoki boshqa 
og‘ir oqibatlar yuz berishiga nisbatan egri yoki to‘g‘ri qasdi bo‘lsa, bunday hollarda uning qilmishi jinoyatlar 
jami bo‘yicha jinoiy ravishda homila tushirish va qasddan odam o‘ldirish yoki qasddan badanga og‘ir shikast 
yetkazish, deb kvalifikatsiya qilinadi. 
 
E. Ayolni o‘z homilasini sun’iy ravishda   
tushirishga majburlash  
(Jinoyat kodeksining 115-moddasi) 
 
Mazkur  jinoyatning  obyekti  ayolning  hayoti  yoki  sog‘lig‘idir.  Obyektiv  tomondan  jinoyat  ayolni  o‘z 
homilasini sun’iy ravishda tushirishga majburlash natijasida homilani sun’iy tushirilishida namoyon bo‘ladi. 
Majburlash deganda, homilador ayolga har qanday shaxs (eri, o‘ynashi, qarindoshi va h.k.) tomonidan uni 
o‘z  xohishiga  qarshi  (masalan,  nikoh  yoki  ishqiy  munosabatlarini  to‘xtatish,    moddiy  yordamdan  mahrum 
qilish bilan qo‘rqitish va h.k. bilan) homilasini sun’iy ravishda tushirishga (abort qilishga) majbur etish uchun 
biron-bir usulda ta’sir ko‘rsatish tushuniladi. 
Faqat  jinoiy  bo‘lmagan  abortni  sodir  etishga  majburlash  Jinoyat  kodeksining  115-moddasiga  ko‘ra 
kvalifikatsiya qilinadi. Aybdor ayolni jinoiy abortni sodir etishga majburlayotganini anglagan hollarda, uning 
qilmishini  jinoiy  ravishdagi  abortni  sodir  etishga  dalolat  qilish,  deb  Jinoyat  kodeksining  28,  114-moddalari 
bilan kvalifikatsiya qilinadi. 
Jinoyat  homila  sun’iy  ravishda  tushirilgan  paytdan  e’tiboran  tamom  bo‘lgan  deb,  topiladi.  Agar 
aybdorning  ayolni  homilasini  sun’iy  ravishda  tushirishga  majburlashi  natijasida  uning  sog‘lig‘iga  zarar 
yetkazilgan bo‘lsa (masalan, badaniga yengil, o‘rtacha og‘ir yoki og‘ir shikast yetkazgan bo‘lsa), subyektning 
qilmishi  jinoyatlarning  jami  bo‘yicha  Jinoyat  kodeksining  115-moddasi  va  homilador  ayolning  sog‘lig‘iga 
ziyon  yetkazganlik  uchun  javobgarlikni  nazarda  tutuvchi  Jinoyat  kodeksining  tegishli  moddasi  bilan 
kvalifikatsiya qilinadi. 
Subyektiv tomondan jinoyat faqat to‘g‘ri qasd bilan sodir etiladi. Jinoyatning motiv va maqsadi jinoyatni 
kvalifikatsiya  qilish  uchun  ahamiyatga  ega  emas.  Ushbu  jinoyatning  subyekti  ayolning  homilasini  sun’iy 
ravishda tushirishga majbur qilgan 16 yoshga to‘lgan aqli raso shaxs, shuningdek, jabrlanuvchining homilasi 
tushirilishidan manfaatdor bo‘lgan har qanday boshqa shaxslar bo‘lishi mumkin. 
 
 
 
1. O‘ldirish yoki zo‘rlik ishlatish bilan qo‘rqitish deganda nima tushuniladi? 
2. Nimalar Jinoyat kodeksining 112-moddasidagi harakatlarni kvalifikatsiya qilishning eng zarur shartlari hisoblanadi? 
3. Тanosil yoki OIТS kasalligini tarqatganlik uchun shaxsni jinoiy javobgarlikka tortishning asoslari nimadan iborat? 

---

4.  Jinoiy,  sun’iy  ravishda  homila    tushirish  (abort)  nima?  Jinoiy,  sun’iy  ravishda  homila  tushirish  (abort)ning  og‘ir  oqibatlari 
qanday? 
5. Jinoiy abortning qasddan badanga og‘ir (o‘rtacha og‘ir) shikast yetkazish, homiladorligi aybdorga ayon bo‘lgan ayolga shikast 
yetkazish jinoyatlaridan farqlari.
 
6. Ayolni o‘z homilasini sun’iy ravishda tushirishga majbur qilish deganda nima tushuniladi? 
7. Kasb yuzasidan o‘z vazifalarini lozim darajada bajarmaslik jinoyatini kvalifikatsiya qilishning qanday shartlari mavjud? 
8. Xavf ostida qoldirish jinoyati uchun javobgarlikka tortish asoslari. 
9. Xavf ostida qoldirishning kasb yuzasidan o‘z vazifalarini lozim darajada bajarmaslik jinoyatidan farqlari nimalardan iborat?