O`zbеkistоn rеspublikasi оliy va o`rta

SABZAVOT CHIQINDILARI VA ULARDAN FOYDALANISH. SABZAVOTLARDAN TAYYORLANGAN YARIM TAYYOR MAHSULOTLAR

Sabzavotlarga ishlov berish natijasida chiqadigan chiqitilar miqdori yil fasli, ishlov berish usuli va sabzavot turlariga uzviy bog‘liqdir.

Chiqitqilar tez yaroqsiz holga kelib qolishi mumkin, shu sababli ularni tez qayta ishlash lozim. Kartoshka chiqitisidan kraxmal olinadi. Katta bulmagan korxonalarda maxsus moslama yordamida kraxmal donachalari chuktiriladi. Bu moslama ikki ustma-ust qo‘yilgan yashikdan iborat. Yuqorida joylashgan yashikning osti elakka o‘xshash teshik bo‘ladi. Kartoshka tozalanganda chiqqan chiqitqi (qo‘lda, mashinada) maydalanib suvda yuqoridagi yashik elagiga solinadi va yuviladi. Yuvish natijasida elakdan o‘tgan kraxmal donachalari ikkinchi yashik ostiga chukadi, suv esa truba orqali oqib tushadi.
Tozalangan kizilcha po‘stidan lavlagi sharbati tayyorlanadi. Qizilcha chiqitqisi yaxshilab yuviladi, maydalanadi, suv solib unga sirka, ukrop qo‘shilib qaynash darajasiga kutariladi, so‘ngra 15-10 daqiqa davomida tindirilib va suzib sharbati ajratiladi.
Petrushka, syelderey, ukrop ko‘katlari poyasi yuvilib, tozalanib qaynatma sho‘rva, sardaklar tayyorlashda ish­latiladi. O‘q o‘zakli karam o‘zagi tozalanib, salat, borshch, shchi tayyorlashga ishlatilishi mumkin.
Sabzavotlardan yarim tayyor mahsulotlar tayyorlash.
Issiq ishlov beruvchi korxonalarga, yarim tayyor mahsulotlar va pazandalik mahsulotlari dukonlariga keluvchi tayyor mahsulotlar turiga: yangi, tozalangan, kesilgan, issiq ishlovdan o‘tmagan, ba’zida ishlovdan o‘tgan sabzavotlar kiradi. Umumiy ovqatlanish korxonalariga tayyorlov fabrikasi va oziqo vqat sanoati muassasalaridan quyidagi pishirishga tayyor sabzavot maxsulotlari keltiriladi.
Pishirishga tayyor «lyubitel kartoshkasi». Kar­toshka to‘rt burchakli uzun shaklda tugralib, qaynab turgan suvda yuzaki pishirib, so‘ng qovurilib yoki qovu-rilmay muzlatilgan ko‘rinishda bo‘ladi. Ishlatish uchun muzdan tushirilmagan holda qaynab turgan suvga yoki qizib turgan yogga solib, yumshoq holga kelguncha qaynatib yoki qovurib iste’molga tayyor holga keltiriladi. Tayyor kartoshka taom yoki garnir sifatida ishlatiladi.
Pishirishga tayyor «Qovurilgan kartoshka». Kartosh­ka to‘rtburchakli uzun shaklda tu’gralib, yarim tayyor holgacha qovurilib tayyorlangan bo‘ladi. Ularni ishla­tish uchun ko‘p yogda 4-5 daqiqa qovurib yoki qovurish shkafida 250°Cdarajada 10-15 daqiqa davomida qo­vurib, iste’molga tayyor holga keltiriladi. «Tozalangan kartoshka» yarim tayyor maxsuloti yashik, og‘zi yopiq idishlar, elim xaltachalarda keltiriladi. Ularni 2-7°C haroratli xonalarda 48 soat saqlash mumkin.
Quritilgan kartoshka pyuresi. Ular paga-paga hol­da yoki un ko‘rinishida yoki yormaga xos ko‘rinishda kel­tiriladi. Yormachalarni 1 : 4 miqdordagi suvga solib, aralashtirmay, olovga quyib 95-100°Cdarajagacha qizdirilsa, pyure holiga keladi. Quritilgan kartoshka pyuresidan garnir yoki taom (kotlet, zrazi, rulet, zape­kanka, kroket) tayyorlashda ishlatiladi.
Kartoshka kotleti 2 donadan laklangan elim qopchikda yoki 6 donadan qogoz qutiga solib keltiriladi. Ishlovda muzidan tushirilmagan holda qizib turgan yogda 2 tomonida kobiq xosil bo‘lguncha qovuriladi.
Muzlatilgan dimlangan karam blok holida kelti­riladi. Ishlatishdan avval dimlangan karam bloki chuqur tovaga solinib, biroz qaynatma (1 kg karamga 100 g hisobida) qo‘shib qopqo‘gi, yopilib, qovurish shkafida 30-40 daqiqa ushlanib, muzidan tushiriladi, so‘ng 8-10 daqiqa vakt-vakti bilan aralashtirib pli­ta ustida isitiladi.
Muzlatilgan karam yoki bulgor qalampiri dulmasi ham blok holida keltiriladi. Foydalanishdan avval bloklar qozonga yoki tovaga bir qator qilib terilib, bir porsiyasiga 40 gr. hisobida suv yoki qaynatma solib, qopqo‘gi yopilgan holda 220-250°Cli darajada 30-40 daqiqa qovurish shkafida ushlanadi, so‘ng plita ustida 8-10 daqisa past olovda qaynatiladi. «Oq o‘zakli karam» yarim tayyor mahsuloti yashik yoki savatlarda 20 kilogrammdan joylangan holda keltiriladi. Ustiga ho‘llangan mato yopilib 2-4°C haroratli xonada 48 soat davomida saqlanadi.
Sut sardagida muzlatilgan sabzi yoki lavlagi, sab­zavot ragusi ham blok holida keltiriladi. Foydalanishda avval chuqur tovaga solib, qopqogini yopib, 30-40 daqiqa qovurish shkafiga qo‘yiladi va harorat 180-200°C gacha kutariladi. Muzdan tushgandan so‘ng, asta-sekin aralashtirilgan holda, past olovda, 8-10 daqiqa plita ustida qizdiriladi.
«Tozalangan sabzi» va «tozalangan qizilcha» yarim tayyor mahsuloti yog‘och yashik yoki to‘qilgan savatlarda 20 kilogrammli hajmda keltiriladi. Qopqoqsiz idishlar ishlatilgan bo‘lsa, sabzavotlarni so‘lib qolishidan saqlash uchun ustiga ho‘llangan mato bilan yopilib 2-4°C haroratli xonada 24 soat mobaynida saqlash mumkin.
«Tozalangan piyoz» tayyor mah­suloti yashik yoki savatlarda 15-20 kg. dan joylanib ustiga ho‘llangan mato yopilgan holda keltiriladi. Uni 2-4°C haroratli xonada 24 soat mobaynida saqlash mumkin.
Butun holdagi yarim tayyor mahsulotlar idishidan bo‘shatilib, yuviladi, so‘ng yangi tozalangan sabzavotlarga o‘xshash kesilib ishlatilishi mumkin. Umumiy ovqatlanish korxonalariga oziq-ovqat sanoatida konservalanib tayyorlangan sabzavotlar ham keladi. Ularning ozuqali ahamiyati, mazali xususiyati yuqori. Ularda darmondorilar organik kislotalar, mineral moddalar saqlangan bo‘ladi

Smetana bilan bodring va pomidorning klassik kombinatsiyasidan tashqari, siz boshqa, murakkab va qiziqarli sabzavotli salat asoslarini tanlashingiz mumkin. Misol uchun, ularga dengiz mahsulotlari, baliq, dukkaklilar, o'tlar va boshqa ingredientlarni qo'shing. Ba'zan sabzavotli salat juda qiziqarli va mazali bo'lib, u bayramona stolda juda organik ko'rinadi.
Sizga kerak bo'ladi:

• 
  yangi otquloq barglari - 50 g;
  
• 
  pomidor - 1 dona;
  
• 
  yangi kuchli bodring - 1 dona;
  
• 
  bolgar qalampiri - yarim pod;
  
• 
  ohak sharbati - 1 shirin qoshiq;
  
• 
  qizil piyoz - yarim bosh;
  
• 
  o'simlik yog'i - 2 shirin qoshiq;
  
• 
  dengiz tuzi
  

Pishirish:

1. 
   varaqalar yosh otquloq yuving, quriting, mayda choping.
   
2. 
   Qalampir yarmida kesiladi. Poya va urug'larni olib tashlang. Qolganlarini chiziqlar bilan kesib oling.
   
3. 
   Pomidorni teri bilan birga kesib oling. Shuningdek, bodringni maydalang.
   
4. 
   Qizil piyozni ingichka yarim halqalarga maydalang.
   
5. 
   Barcha mahsulotlarni keng idishda aralashtiring.
   
6. 
   Har bir narsani moy, ohak sharbati va aralashmasi bilan to'kib tashlang dengiz tuzi. Aralashtiring.
   

KLASSIK KIYINISH BILAN YUNON SALATASI

Tarkibi:

• 
  bodring - 2 dona. (katta);
  
• 
  pomidor - 2 dona. (zich pulpa bilan);
  
• 
  Bolgar qalampiri - 1 pod (qizil yoki sariq);
  
• 
  Qrim piyozi - 1 bosh;
  
• 
  maydalangan zaytun - 20 dona;
  
• 
  Feta (pishloq) - 80 - 100 g;
  
• 
  maydalangan oregano - 0,5 kichik. qoshiqlar;
  
• 
  yuqori sifatli zaytun moyi - 3 - 4 shirin qoshiq;
  
• 
  ohak / limon sharbati - 1,5 shirin qoshiq;
  
• 
  tuz va qalampir aralashmasi.
  

Pishirish:

1. 
   Bodring va pomidor o'zboshimchalik bilan kub shaklida kesiladi. Sabzavotlar zich teriga ega bo'lsa, uni oldindan olib tashlash kerak.
   
2. 
   Shuningdek, kesilgan Shirin qalampir.
   
3. 
   Ko'k piyozni (Qrim) ingichka halqalarga to'g'rang.
   
4. 
   Katta zaytunni yarmiga, kichiklarini kesib oling - butun holda qoldiring.
   
5. 
   Ingredientlarni birlashtiring, aralashtiring. Ularga pishloqning katta kublarini yuboring.
   
6. 
   Alohida idishda yog'ni tsitrus sharbati bilan uring. Oregano, tuz, qalampir aralashmasi qo'shing.
   
7. 
   Olingan aralashmani salat ustiga to'kib tashlang.
   

BAQLAJON BILAN

Tarkibi:

• 
  ko'k patlıcan - 2 dona;
  
• 
  kichik gilos pomidorlari - 1 to'liq stakan;
  
• 
  suvli salat qalampiri - 1 - 2 dona;
  
• 
  echki pishloq - 200 - 250 g;
  
• 
  salat piyozi - 1 bosh;
  
• 
  mavsumiy ko'katlar - 1 dona;
  
• 
  sarimsoq - 3 chinnigullar;
  
• 
  hidsiz yog' - qovurish uchun;
  
• 
  zig'ir moyi (sovuq presslangan) - 50 ml;
  
• 
  limon - ½ dona;
  
• 
  klassik soya sousi - 2 shirin qoshiq;
  
• 
  quruq o'tlar - 1 - 2 chimdik;
  
• 
  shakar - 1 ta kichik. bir qoshiq.
  

Pishirish:

1. 
   "Ko'k" yupqa dumaloqlarni yuving va kesib oling. Ularni tuz bilan seping, 1 soatga qoldiring. Bo'laklarni yuving va quriting.
   
2. 
   Baqlajon bo'laklarini oz miqdorda hidsiz yog'da qovuring. Qog'oz sochiqlarga qo'ying. Dilimlar soviganida, ularni sarimsoq bilan silang yoki shunchaki maydalangan mahsulotga seping.
   
3. 
   Piyozni mayda bo'laklarga kesib oling, yarim limondan sharbatni to'kib tashlang. Sabzavotni chorak soat davomida marinadlash uchun qoldiring.
   
4. 
   Qolgan sabzavotli ingredientlarni katta bo'laklarga kesib tashlang.
   
5. 
   Echki pishloqini toza va taxminan bir xil o'lchamdagi kub shaklida maydalang.
   
6. 
   Yashillarni tasodifiy maydalang.
   
7. 
   Hammasini aralashtiring.
   
8. 
   Alohida idishda shakar, ko'katlar, zig'ir yog'i, soya sousi va bir necha tomchi aralashtiriladi. limon sharbati. Ikkinchisi qo'shimcha tuzsiz qilish imkonini beradi.