O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxus ta’lim vazirligi

Uzbek tilidagi manbalar
. 
«Temur tuzuklari» 
«Temur tuzuklari» , « Tuzukoti Temuriy», «Mulfuzoti Temuriy», «Vokeati 
Temuriy» nomlari bilan atalgan asar Amir Temurning etti yoshidan boshlab xayot yuli 
xakida xikoya kiladi
1
.
1
Темур Тузуклари // Форсчадан А.Сугоний ва Х.Кароматов таржимаси; Бурибой 

---

80 
«Temur tuzuklari» muxim tarixiy manba bulib, unda Amir Temur davlatining
tuzilishi va boshkarish xususiyatlari bayon eitlgan. Asar dastlab turkiy uzbek tilida 
bitilgan. Uning bir kulyozmasi Yaman mamlakatlari oliy xukumdori Jafar podshox 
kutubxonasida saklangan.
Amir Temur faoliyati xakida uni «Temur tuzuklari» asaridan bilib olishimiz 
mumkin. Sungi vaktlarda bizning dikkatimizni N.P.Ostrumov tomonidan nashrga 
tayyorlangan va 1894 yilda Kozonda nashr etilgan «Ulojeniya Temura (Temurlana)» - 
«Temur (Temurlang) konunlari» asari uziga tortdi. Kitobda noshir tomonidan 
yozilgan mukadimada keltirilgan ma’lumotlar nixoyat darajada kizikarli. Tarjimaga 
suz boshi, Temurning kiskacha tarjimai xoli va geografik xamda tarixiy izoxlar 
kushimcha kilinadi.
Asar muallifi ma’lum emas. Butun vokea bir shaxs Amir Temur nomidan 
xikoya kilinadi. Aslida shundaymi yoki Amir Temur aytib turgan, kotib yozib 
olganmi yo bulmasa uni aytganlarini kimdir jam kilib kitob tuzganmi, bu xakda katiy 
bir fikr aytish kiyin. Shark mamlakatlarida bu mashxur asar chindanxam Amir Temur 
tarafidan yozilganligi va uning tarjimai xoli ekanligi e’tirof kiladilar. Birok 
Yevropalik boshka bir gurux olimlar E.G.Braun, Ch.A.Stori, V.V. Bartold «Temur 
tuzuklari» ni soxta asar, uni Amir Temur yozmagan deydilar. Amir Temur bilan 
Tuxtamishxon urtasidagi urushlari tarixini yozgan fransuz sharkshunosi M.Sharmua 
va rus tarixchisi M.I.Ivanin (1801-1874 yil) «Temur tuzuklari» ni Amir Temurni uzi 
yozgan va u muxim avtobiagrafik asar, deb aytganlar. 
«Temur tuzuklari» ni 1783 yil ingliz, 1785 va 1791 yillar xind, 1868 yilda fors, 
1787 yilda fransuz, 1830 yilda yana ingliz, 1845 yilda urdu, 1894 , 1934 yillarida rus 
va 1835-1857 yillarda (ammo tulik emas) eski uzbek tillarida nashr etilgan. Uzbek 
tiliga ilk marta kitob xolida 1991 yil Buriboy Axmedov taxriri ostida Toshkentda 
nashr kilinigan.