O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxus ta’lim vazirligi

Fors tilidagi manbalar 
«Zafarnoma» 
Mavlono Nizomiddin Shomiy «Zafarnoma» asari bilan mashxur. U 1393 yil 
Amir Temur xizmatiga kabul kilingan. 1404 yilgacha u bilan birga bulib, 
Soxibkironning xarbiy yurishlarida vokeanavislik va boiz mansabida ishtirk kilgan.
Nizomiddin Shomiy «Zafarnoma» asarida Uzbekiston, Kozogiston, Yakin va Urta 
Shark mamlakatlarining XIV asr ikkinchi yarmi va XV asr boshlaridagi ijtimoiy – 
siyosiy tarixni urganishda muxim va ishonchli manbalardan biri xisoblanadi.
Nizomiddin Shomiy uz asarini yozishda Giyosiddin Ali Yazdiyning 
«Ruznomai gazovoti Xindiston», Amir Temurning uygur kotiblari tomonidan 
yaratilgan tarixi xoniy va boshka saroyda bitilgan kundaliklardan foydalangan.
«Zafarnoma»ning kulyozma nusxalr Armaniston, Angliya, Fransiya, Irok, 
Turkiya kutubxonalarida saklanmokda.
1996 yil Nizomiddin Shomiy «Zafarnoma» asariing Yu.Xakimjonov tomonidan 
amalga oshirilgan forscha tarjimasi A.Urinboev tomonidan taxrir kilinib nashr etildi.
«Majmu at -tavorix» 
«Majmu at -tavorix» yoki «Zubdat ut - tavorix» nomli asar muallifi Xofizi 
Abru nomi bilan mashxur bulgan yirik geograf va tarixchi olimdir. Xofizi Abru Amir 
Temur va Shoxrux saroyida istikomat kilgan. Xofizi Abruning asosiy kata tarixiy 
asari «Majmu at -tavorix» bulib, uni muarrix Shoxruxning ugli Boysunkur Mirzoning 
topshirigi bilan 1423-1425 yillarda yozgan. Asar turt kismga bulinadi.
Birinchi: islomiyatdan avval utgan paygambarlar va Eron podshoxlari; 
Ikkinchi, Muxammad paygambar va arab xalifalari; 
Uchinchi, Eronning Saljukiylar xamda Mugillar davridagi (Elxon Abusayd 
darvrigacha) tarixi; 
Turtinchi, «Zubdat ut –tavorix Boysunkuri». 

---

82 
Asarning sunggi turtinchi kismi asli va mustakil axamiyatga ega. Unda Amir 
Temur tarixi kayta ishlangan va bir muncha tuldirilgan xamda Xuroson, kisman 
Mavaraunnaxrning 1427 yilgacha bulgan ijtimoiy –siyosiy axvoli bayon etilgan.
«Majmu at -tavorix» asarining kulyozmalari Toshkent xamda Turkiya, 
Olmoniya, Angliya, Fransiya, Eron va boshka xorijiy mamlakatlar kutubxonalarida 
saklanadi.
«Tarixnoma» 
«Tarixnoma» yoki « Zayli Zafarnoma» («Zafarnoma» ga kushimcha) deb 
ataladigan muxim tarixiy asar muallifi Xoja Tojiddin as – Somoniydir.
Xoja Tojiddin as - Somoniy maskur asarda Amir Temurning sunggi yillari va 
Shoxrux Mirzoning tarixini yozishni niyat kilgan edi. Lekin, takdir takozosi bilan 
maksadiga erisha olmaydi. Fakat 1404 -1409 yillar tarixini yozib bitirishga ulguradi. 
Vokealar tavsiloti Amir Temurning 1404 yilda Xitoyga yurishi oldidan Konigilida 
utgan katta tantanalar bilan boshlanib, 1408 yil mart oyida Xalil Sultonning Amir 
Xudoydod boshlik bir gurux fitnachi amirlar tarafidan asir olinishi xakidagi xikoya 
bilan tugaydi. 
Xoja Tojiddin as - Somoniyning «Tarixnoma» asari bizgacha uch nusxada etib 
kelgan. Ular Angliya, Turkiya kutubxonalarida saklanadi.