O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus

 

 

---

 

71 

Soliq qonunchiligini buzganlik uchun jinoiy javobgarlik

4 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                           

 

 

---

 

72 

9-Mavzu. Chet mamlakatlarda soliq qonunchiligi buzganlik uchun 

jazolash masalalari 

 

 

1.  Rivojlangan  mamlakatlarning  soliq  tizimlarini  va  ularning  me'yoriy 

hujjatlarini tahlillari.  

2.  Soliq to'lovchilarning javobgarligi. 

3.  Soliq agentlari hamda boshqa mas'ulxodimlar javobgarligi.   

 

Soliq  qonunlarini  buzilishida  qo'llaniladigan  jarimalarning  turli  mamlakatlarda 

turli  xil  (og'irroq  va  engilroq)  bo'lishi,  awalo,  o'sha  mamlakatning  rivojlanish 

darajasiga, 

daromadlarning 

taqsimlanishi 

va 

qayta 

taqsimlanishiga, 

pul 

inflyatsiyasiga, ishsizlik darajasiga va boshqa iqtisodiy elementlarga bog'liqdir. 

Lekin  mamlakatning  rivojlanish  darajasidan  qat'i  nazar,  uning  iqtisodiy 

ko'rsatkichlariga  qaramasdan,  ularning  hammasida  davlat  manfaatlarini  saqlash 

hamda ularni himoya qilish muammolari mavjuddir. 

Soliqlardan  qochish,  ularni  yashirish  va  to'lamaslik  kabi  masalalar  bo'yicha  har 

bir  mamlakatning  o'ziga  yarasha  himoyasi,  unga  qarshi  kurash  olib  borish  va 

qonunbuzarlikni oldini olish strategiyasi mavjud. 

Rivojlangan  mamlakatlarning  soliq  tizimlarini  va  ularning  me'yoriy  hujjatlarini 

tahlillari shuni ko'rsatadiki, har bir mamlakatda soliq va to'lovlarni to'lashdan bo'yin 

tovlash  va  ularni  yashirish  uchun  bir  qator  usullar  ishlatiladi.  Ularni  oldini  olish, 

bunday  faoliyat  natijasida  davlat  byudjetiga  keltirilayotgan  zararlarni  qoplash  va 

kelgusida  bunday  faoliyat  yuritmaslikka  qarshi  kurashda  qo'llaniladigan  jarimalar 

ham muhim qrin tutadi. 

Mamlakatda  barcha  koфoratsiyalar  daromad  olgan  yoki  olmaganliklaridan 

qat'i  nazar  tegishli  formadagi  deklaratsiyalarni  to'ldirishlari  shart.  Deklaratsiyada 

ko'rsatilgan  soliq  summalarini  muddatida  kamida  90  foizini  to'lamagan  soliq 

to'lovchilarga nisbatan jarima summalari belgilanadi. 

Deklaratsiya  topshirish  muddati  uzrli  sabablarga  ko'ra  uzaytirilishi  ham 

mumkin,  lekin  kechiktirilgan  vaqt  uchun  tegishli  foizlar  hisobida  foizlar 

hisoblanadi.  Odatda,  korporatsiyalar  soliq  summalarini  yil  davomida  taxminiy 

baholash usuli bilan byudjetga o'tkazib boriladi. 

Rossiya  Federatsiyasida  soliq  huquqbuzarliklari  uchun  jazo  choralari  Soliq 

kodeksiga  muvofiq  amalga  oshiriladi.  Kodeksda  soliq  huquqbuzarligidan  kelib 

chiqib, javobgar soliq sub'ektlari quyidagicha aniqlanadi (3-ilova): 

Soliq to'lovchilar javobgarligi; 

Soliq agentlari javobgarligi; 

Boshqa shaxslarning javobgarligi. 

Ushbu klassifikatsiyaga muvofiq, Rossiya Federatsiyasi Soliq Kodeksida soliq 

huquqbuzarliklari  va  ularni  sodir  etilganligi  uchun  belgilanadigan  jazo  choralarini 

ко'rib chiqamiz. 

---

 

73 

Soliq to'lovchilarning javobgarligi: 

1.  Soliq  idoralaridan  ro'yxatdan  qtish 

muddatlarini  buzganlik  uchun 

Kodeksning      116-moddasida      ushbu      yuridik      yoki      jismoniy      shaxs 

(tadbirkor)      tomonidan      qasddan      sodir      etilgan      huquqbuzarlik      deb 

tasniflanadi va quyidagi jarimalar qo'llaniladi: 

-soliq  idoralaridan  ro'yxatdan  qtish  uchun  arizani  90  kungacha  kechiktirish 

5000 rubl miqdorida; 

-  soliq  idoralaridan  ro'yxatdan  qtish  uchun  arizani  90  kundan  ortiq 

muddatga kechiktirish 10 000 rubl miqdorida. 

Kodeksning  117-  moddasiga  muvofiq,  soliq  idoralaridan  ro'yxatdan  qtishdan 

bo'yin  tovlash,  ya'ni  ro'yxatdan  qtmay  faoliyat  amalga  oshirish  hollarida  quyidagi 

jazo choralari qo'llaniladi: 

-  90    kungacha  muddatda  ro'yxatdan    qtmasdan    faoliyat    amalga 

oshirilsa,      ushbu      faoliyat      davomidagi      olgan      daromadlarini      10      % 

miqdorida, lekin 20 000 rubldan kam bo'lmagan miqdorda; 

-  90  kundan  ortiq  muddatda  ro'yxatdan  qtmasdan  faoliyat  amalga  

oshirilsa, ushbu faoliyat davomida olgan daromadlarini 20 % miqdorida; 

2.  Hisobvaraq 

ochilganligi 

to'g'risida 

ma'lumotlarni 

muddatida 

soliq 

idoralariga  taqdim  etilmaganligi  uchun  5000  rubl  miqdorda  jarima  

qo'llaniladi; 

3. 

Soliq      idoralariga      hujjatlarni      topshirish      muddatlariga      amal 

qilmaslik: 

a)  Soliq  deklaratsiyasini  taqdim  etmaslik  Kodeksning  119-  moddasiga 

muvofiq: 

-  180  kungacha  bo'lgan  muddatga  kechiktirilsa,  har  bir  oy  uchun  

soliq      summasini      5%      miqdorida,      lekin      jami      oylar      uchun      soliq 

summasining      30%      foizidan      oshmagan      hamda      100      rubldan      kam 

bo'lmagan miqdorda; 

-  181  кип  va  undan  yuqori  muddatga  kechiktirilsa,  har  bir  oy  uchun 

soliq summasini 30% miqdorida; 

b)  Soliq 

to'lovchi 

tomonidan 

buxgalteriya 

hisobotlari, 

bo'limlari  

(flliallari) 

to'g'risidagi 

ma'lumotlarni, 

bankrotligi 

to'g'risidagi, 

manzili 

o'zgarganligi 

va 

boshqa 

qonunda 

belgilanmagan 

hujjatlarni 

muddatida 

taqdim  etilmaganligi  uchun,  har  bir  taqdim  etilmagan  hujjatga  50  rubl 

miqdorida; 

4. 

Soliq      idoralarini      qonuniy      harakatlariga      qarshilik      ko'rsatish 

quyidagi miqdorda jarima qullanilishiga sabab bo'ladi: 

-  soliq  to'lovchining  o'z  hududiga  yoki  binosiga  soliq,  bojxona  va  

boshqa 

nazorat 

idoralari 

mansabdor 

shaxslarini 

kirishlariga 

qarshilik  

qilishi 5000 rubl miqdorda; 

5.  Majburiy  soliq  to'lovlari  bo'yicha  byudjet  intizomini  buzganlik  

---

 

74 

uchun 

Kodeksning 

122-moddasiga  muvofiq,  quyidagi 

miqdorda 

jarima 

qo'llaniladi: 

a)  daromad  va  xarajatlar  hisobini  yuritishni  qqpol  holda  buzilishi,  

agar  bu  hoi  faqat  bir  hisobot  davrida  amalga  oshirilsa,  5000  rubl  

miqdorida; 

b)  soliq summalarini butunlay yoki qisman to'lamaslik: 

- soliq  bazasini  kamaytirish  yoki    soliqlarni    hisoblash  natijasida 

soliqlarni      butunlay      yoki      qisman      to'lamaslik,      to'lanmagan      soliq 

summasini 20% i miqdorida; 

- soliq  bazasini  kamaytirish  yoki    soliqlarni    hisoblash  natijasida 

soliqlarni  butunlay  yoki  qisman  to'lamaslik  qasddan  sodir  etilgan  bo'lsa, 

to'lanmagan soliq summasini 40% i miqdorida; 

6.  Fuqarolarni soliq majburiyatlari: 

- fuqaro 

tomonidan 

deklaratsiya 

taqdim 

etilmasa 

yoki 

noto'g'ri 

ma'lumotlar  ko'rsatilgan  holda  taqdim  etsa,  katta  miqdordagi  summalar 

uchun  200  dan  500  minimal  ish  haqi  miqdorigacha  yoki  2  oydan  5 

oygacha  muddatda  minimal  ish  haqi  miqdorida  yoki  180  kundan  240 

kungacha  majburiy  tarzda  ishga  jalb  etish  yoki  1  yilgacha  muddatda 

ozodlikdan maxrum etish; 

- Ushbu  holat  awal  sudlangan  shaxs  tomonidan  sodir  etilsa,  500  dan 

1000  minimal  ish  haqi  miqdorida  yoki  5  oydan  1  yilgacha  muddatda 

olgan    daromadlari    miqdorida  yoki    3    yilgacha    qamoq  jazosi  bilan 

jazolanadi; 

7.  Yuridik  shaxslar  tomonidan  soliq  to'lashdan  bosh  tortish  RF  Soliq 

Kodeksining 

199- 

moddasiga 

muvoflq, 

daromad 

xarajatlar 

to'g'risidagi 

ma'lumotlarni 

buxgalteriya 

hujjatlarini 

noto'g'ri 

keltirgan 

yoxud 

Soliq 

ob'ektlarini      yashirgan      holda      taqdim      etilsa,      ushbu      faoliyat      bilan 

shug'ullanishni  5  yilgacha  taqiqlash  yoki  3  yilgacha  qamoq  jazosi  bilan 

jazolanadi. 

Agar bu holat qayta takrorlansa, mansabdor shaxs 5 yilgacha qamoq jazosi bilan 

hamda biror yuqori mansabni egallashdan 3 yilga mahrum etilishi ko'rsatib o'tilgan.