Kirish. Auditorlik tashkilotlari va ularni faoliyatini tashkil etish tartibi
Auditorlik tashkilotining huquqlari
Auditorlik tashkilotining majburiyatlari va Auditorlik tashkilotining javobgarligi
Xulosa. Kirish
Iqtisodiyotini modernizatsiyalash sharoitida biznesni muvaffaqiyatli rivojlantirishga yordam beradigan, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy hisobotlarining ishonchliligi to’g’risida xulosa beradigan hamda hisobotni yaxshilash maqsadida ularga maslahat, yo’l-yo’riq va boshqa turlardagi amaliy yordam ko’rsatadigan professional xizmatning yangi shakli – auditorlik faoliyatiga talab ortib bormoqda. Mamlakatimizda auditorlik faoliyatni rivojlantirish bilan birga bu boradagi qonunchilikni tartibga solish vamustahkamlash bo’yicha katta ishlar amalga oshirilmoqda. xalqaro iqtisodiyhamkorlikni yanada rivojlantirish, xalqaro va xorijiy moliyaviy institutlar bilanaloqalarni kengaytirish, puxta o’ylangan tashqi qarzlar siyosatini amalga oshirishnidavom ettirish, jalb qilingan xorijiy investitsiya va kreditlardan samaralifoydalanishni to’g’ri yo’lga qo’yish muhim masalalardan biri hisoblanadi. Buborada 2017 yil 7 fevral kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidentining“O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasito’g’risida”gi PF-4947-son Farmoni imzolandi. Mazkur Farmoni 3.2. bandidaMakroiqtisodiy mutanosiblikni saqlash, qabul qilingan o’rta muddatli dasturlarasosida tarkibiy va institutsional o’zgarishlarni chuqurlashtirish hisobiga yalpiichki mahsulotning yuqori o’sish sur’atlarini ta’minlash, harajatlarning ijtimoiyyo’naltirilganinini saqlab qolgan holda, Davlat byudjetining barcha darajalaridamutanosibligini muvozanatni saqlash, mahalliy byudjetlarning daromad qisminimustahkamlashga yo’naltirilgan byudjetlararo munosabatlarni takomillashtirish,ilg’or xalqaro tajribada qo’llaniladigan instrumentlardan foydalangan holda pulkredit siyosatini yanada takomillashtirish, shuningdek valyutani tartibga solishdazamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish, milliyvalyutaning barqarorligini ta’minlash”1.Mazkur chora tadbirlar, avvalambor aholining yangi shakllanayotgan bozorinstitutlari hamda mexanizmlariga ishonchini mustahkamlashga qaratilgani bilan muhim ahamiyat kasb etadi. Auditorlik faoliyatni rivojlantirish huquqiy-meyoriyva amaliy tashkil etish jihatlarini ilmiy asoslangan holda takomillashtirishmaqsadida qonunchilik palatasi tomonidan 2020-yil 10-noyabrda qabul qilingan senat tomonidan 2021-yil 5-fevralda ma’qullangan yangi tahrirdagi«Auditorlik faoliyati to’g’risida»qonun qabul qilindi. Ushbu qonunni amalga oshirish, auditorlik xulosalari soliq vaboshqa nazorat organlari tomonidan hisobga olinishini ta’minlash maqsadida 2000yil 22-sentyabrida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasining 365-sonli«Auditorlik faoliyatini takomillashtirish va auditorlik tekshiruvlarining ahamiyatinioshirish to’g’risida»gi qarori orqali mustahkamlandi. Bundan tashqari, keyingi yillarda qilingan muhim ishlardan biri O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining “Aktsiyadorlik jamiyalarida zamonaviy korporativ boshqaruv uslublarini joriy etish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 2015 yil 24 apreldagi №PF-4720-sonli Farmoniga ko’ra “2015-2018 yillarda barcha aktsiyadorlik jamiyatlari yillik moliyaviy hisobotni nashr etishi va Xalqaro audit standartlari hamda Xalqaro moliyaviy hisobot standartlariga muvofiq tashqi auditni o’tkazishi ma’lumot uchun qabul qilinsin”1 deb belgilangan, ushbu Farmonni bajarish uchun tashqi audit tomonidan moliyaviy hisobotlar auditi auditning xalqaro standartlari asosida amalga oshirilishi belgilab qo’yildi. Shuningdek 2000 yil 7avgustda O’zbekiston hududida faoliyat ko’rsatayotgan auditorlar va auditorliktashkilotlarini ixtiyoriy ravishda birlashtiruvchi mustaqil professional jamoattashkiloti – O’zbekiston Auditorlar palatasi tashkil etildi. Auditorlik tashkilotlarifaoliyatini yanada takomillashtirish shu bilan birga ular ko’rsatayotganxizmatlarini rivojlantirish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining«Auditorlik tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish hamda ularko’rsatayotgan xizmatlar sifati uchun javobgarlikni oshirish to’g’risida» 4-aprel 2007 yil 615-sonli qarori hamda boshqa qator me’yoriy hujjatlar qabul qilindi.Natijada, auditorlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqi uchun attestatsiyao’tkazish tartibi va auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun litsenziya berishtartiblari aniqlandi.Bugungi kunda auditorlik tashkilotlari, aktsiyadorlik jamiyatlari, banklar vakredit tashkilotlari, investitsiya va pay fondlari, fond va tovar birjalari, xayriyafondlari va boshqa ijtimoiy fondlar ham “Auditorlik faoliyati to’g’ristda”gi Qonuntalablari asosida faoliyat olib bormoqda.Shunga qaramasdan, mamlakatimizda auditorlik faoliyatining rivojlanishiancha murakkab va qiyin, ko’plab jihatlari bo’yicha esa sust hamda ziddiyatlikechmoqda. Uning nazariy masalalari, huquqiy-me’yoriy hamda tizimli tartibgasolishning boshqa imkoniyatlari etarli darajada amaliyotda ishlatilmayapti. Misoltariqasida 2015 yilda Oliy Majlis Qonunchilik palatasi Byudjet va iqtisodiyislohotlar qo’mitasining navbatdagi yig’ilishida Mamlakatimizda bozoriqtisodiyoti munosabatlarining rivojlanishi natijasida turli mulkchilik shaklidagixo’jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy-xo’jalik faoliyatini samarali tashkil etishva ularga professional auditorlik xizmatlar ko’rsatishni takomillashtirish bugungikunda dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Bu mavjud nazariy, tashkiliy – huquqiy asoslari va amaliy muammolar bo’yichaauditorlik faoliyatining sifatini oshirish, hamda respublikamizda tashqi va ichkia audit tekshiruvlarini zamonaviy darajada tashkil qilish va uni rivojantirish borasidachuqur tadqiqotlar o’tqazishni taqozo etmoqda. Bir tomondan, auditorlikfaoliyatining xalqaro tajribalariga tizimli yondashish, ularni chuqur tahlil qilish,boshqa tomondan bozor iqtisodiyotining jahon hamjamiyatida e’tirof etilgano’zbek modelining xususiyatlari to’g’risidagi bilimlarimizdan maksimalfoydalangan holda, iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida moliyaviy hisobotaxborotlaridan foydalanuvchilar uchun nazoratning maxsus tashkiliy shakli auditni istiqbolli rivojlantirish zarurigi ayon bo’lmoqda..
