O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Chiqish ishi
Mazmuni: chiqish ishi mavjudligining sabablari; potensial to'siq; energiyaning elektron-volt birligi.
Chiqish ishi mavjudligining sabablari. Chiqish ishi mavjudligining asosiy sabablari quyidagilardir:
1) agar elektron biror sababga ko'ra metallni tark etsa, uning o'rnida ortiqcha musbat zaryad vujudga keladi va u Kulon qonuniga muvofiq elektronni o'ziga tottadi;
2) ba'zi elektronlar metallni tark etib, undan atom kattaliklaridek masofaga uzoqlashadi va metall sirtida «elektronlar bulutini» hosil qiladi. Bu bulut panjaradagi musbat ionlarning tashqi qatlami bilan birga qo'sh qavatli elektr qatlamini hosil qiladi. U go'yoki zaryadlangan yassi kondensatorga o'xshab, maydoni qoplamalari orasida mujassamlashgan bo’ladi va tashqi fazoda elektr maydoni hosil qilmaydi. Elektron bu qo'sh qavatli qatlamdan o'tishi uchun ma'lum ish bajarishi.
Potensial to'siq. Demak, elektron metalldan chiqishida metall sirti va elektron buluti orasida vujudga keladigan Δφ potensial to'siqdan o'tishi kerak. Bu to'siq elektronlaming metalldan uchib chiqish jarayoniga to'sqinlik qiladi. Chunki elektron metalldan uzilib chiqishida shu to'siqni yengish uchun ma'lum ish bajarishi zarur.
Energiyaning elektron-volt birligi. Odatda chiqish ishi elektron-voltlarda (eV) hisoblanadi. 1 eV — elektronning 1V potensial farqini o'tishda oladigan energiyasi:
leV = lV·l,6·10¹⁹C = l,6·10^-19J\C = l,6·10^-19J.
Xona temperaturasida metallarni tark etish uchun yetarli energiyaga ega bo’ladigan elektronlaming soni juda kam bo'lib, ular ham metallarning tabiatiga bog'liq. Xona temperaturasida (T≈ 300 К) elek­tronning energiyasi:
kT=1,38·10^-23J\K·300 K= 4,15·10^-21 J=0,026 eV
Emissiya hodisalari va ularning qo'llanilishi
M a z m u n i: elektron emissiyasi; termoelektron emissiyasi; vakuumli diod; diodning volt-amper xarakteristikasi; vakuumli triod; elektron-nurli trubka.
Elektron emissiyasi. Agar metallardagi elektronlarga chiqish ishini bajara oladigan energiya berilsa, elektronlarning bir qismi metallni tark etishi mumkin. Elektronlarni bunday chiqarish hodi-sasi elektron emissiyasi deyiladi. Elektronlarga energiya berish usuliga qarab termoelektron, fotoelektron, avtoelektron emissiya hodi­salari mavjud.