O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Elektr energiya manbalarini ulash
M a z m u n i: elektr energiya manbalarini ketma-ket va parallel ulash.
Zanjirni zarur bo'lgan elektr energiya bilan ta'minlash uchun tok manbalari o'zaro ulanadi. Manbalarning yagona batareyaga ulanishi ketma-ket yoki parallel bo'lishi mumkin.
Elektr energiya manbalarini ketma-ket ulash. Ketma-ket ulan­ganda qo'shni manbalaming turli ismli qutblari bir-birlariga ulanadi. Musbat va manfiy qutblar bir-birlariga ulanganligi uchun bir xil potensialga ega. Shuning uchun ham birinchi manbaning manfiy qutbi va ikkinchi manbaning musbat qutbi orasidagi potensiallar farqi shu manbalar EYK ning yig'indisiga teng.
Agar batareyada n ta bir xil manba bo'lsa, yopiq zanjirning chekka qutblaridagi potensiallar farqi bitta manbadagiga nisbatan n marta katta bo’ladi. Shunday qilib ketma-ket ulanganda batareyaning EYK batareyani tashkil etuvchi alohida manbalar EYK ning yig'indisiga teng bo’ladi.
Batareyaning umumiy qarshiligi alohida manbalaming ichki qarshiliklarining yig'indisiga teng:r_B =r₁+r₂+…+r₃=nr
Unda Om qonuniga muvofiq bunday zanjirdagi tok kuchi:
Elektr energiya manbalarini parallel ulash. Agar elektr energiya manbalarining barcha musbat va barcha manfiy qutblari o'zaro birga ulansa, bunday ulanishga parallel ulanish deyiladi . Odatda, bir xil EYK li manbalar parallel ulanadi. Elektr energiyaning bir xil manbalari parallel ulanganda batareyaning EYK bitta manbaning EYK ga teng bo’ladi.
Parallel ulanganda batareyaning qarshiligi bitta batareyaning qarshiligidan kam bo’ladi. Agar batareya ichki qarshiligi r bo'lgan n ta bir xil manbalardan tashkil topgan bo'lsa, batareyaning qarshiligi
r_b=r\n
bo’ladi. Unda Om qonuniga muvofiq:
I=E\R+r/n
Tokning ishi va quvvati. Joul—Lens qonuni
M a z m u n i: tokning ishi va quvvati; tok ishining va quvvatining birliklari; Joul—Lens qonuni; tokning issiqlik ta'siri.
Tokning ishi. Uchlariga U kuchlanish qo'yilgan bir jinsli o'tkazgich bilan ish ko'raylik. t vaqt davomida o'tkazgichdan q = It zaryad miqdori oqib o'tadi. Elektr toki maydon ta'siridagi q zaryadning ko'chishidan iborat jarayon ekanligini e'tiborga olsak, asosan quyidagini yozishimiz mumkin:
A = qU = IUt.
Tokning ishi zaryadlarni elektr maydonda ko'chirishda bajarilgan ish bilan aniqlanadi.
Zanjirning bir qismi uchun Om qonunidan foydalanib, tokning ishi uchun quyidagini hosil qilamiz:
A=I·U·t=I²·Rt=U²\R t