O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Bu qonunlar nimalarga tayanib kiritilgan? Modomiki, materiyaning harakati makon va zamonda ro'y berar ekan, bu universal qonunlar ham makon va zamonga tayangan, ya'ni ularning biror xossasiga asoslangan bo'lmog'i kerak. Bu xossalar: makonning, ya- 'ni fazoning bir jinsliligi va izotrvpligi, zamonning, ya 'ni vaqtning esa bir jinsliligidir.
Fazoning bir jinsliligi. Fazoning bir jinsliligi deyilganda uning barcha nuqtalarining teng kuchliligi tushuniladi. Boshqacha aytganda, fizik jarayonning ro'y berishi, tajriba fazoning qaysi nuqtasida o'tkazilishidan qat'iy nazar bir xilda kechadi. Harakat miqdorining (impulsining) saqlanish qonuni fazoning bir jinsliligining natijasidir.
Fazoning izotropligi. Fazoning izotropligi deyilganda uning barcha yo'nalishlarining teng kuchliligi tushuniladi. Boshqacha aytganda, fizik jarayonning ro'y berishi tajriba fazoning qaysi yo'nalishida o'tkazilishidan qat'iy nazar bir xilda kechadi. Harakat miqdori momentining (impuls momentining) saqlanish qonuni fazoning izotropligining natijasidir.
Vaqtning bir jinsliligi. Vaqtning bir jinsliligi deyilganda uning har bir onining teng kuchliligi tushuniladi. Boshqacha aytganda, fizik jarayonning ro'y berishi tajribaning qachon boshlanishiga (ertalab soat sakkizdami yoki kechqurun soat o'ndami) mutlaqo bog'liq emas. Energiyaning saqlanish qonuni vaqtning bir jinsliligining natijasidir.
Impulsning saqlanish qonuni
Mazmuni: yopiq sistema; yopiq sistemada impulsning saqla­nish qonuni; impulsning saqlanish qonuni fazoning bir jinsliligining natijasi ekanligi; reaktiv harakat.
Yopiq sistema. Impulsning saqlanish qonuni yopiq sistemada. Yopiq sistema tushunchasi ham fizikada keng qo'llaniladigan modellardan biridir.
Dastlab, bir butun deb qarash mumkin bo'lgan moddiy nuqtalar impulsini ko'ramiz va uni mexanik sistema deb ataymiz. Mexanik kiruvchi moddiy nuqtalar orasidagi ta'sir kuchlari deyiladi. Mexanik sistemaga kiruvchi moddiy nuqtalarga tashqi tomonidan ko'rsatiladigan ta'sir kuchlariga esa tashqi kuchlar deyiladi. Tashqi kuchlar ta'sir etmaydigan mexanik sistemaga yopiq sistema deyiladi.