O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Stol ustidan gorizontal otilgan jismning harakati. Gorizontal otilgan jismning harakati murakkab harakat bo'lib, jism gorizontal yo'nalishda (OX o'qi bo'ylab) tekis harakat qilsa, vertikal yo'nalishda (o'qi bo'ylab) tekis tezlanuvchan harakat qiladi . Jism tezligining koordinata o'qlaridagi proyeksiyala t vaqtdan keyin jismning koordinatalari
x=υ₀t= υ_xt
y=gt²\2
Bu tenglamalardan t ni yo'qotsak,
y = kx²
hosil bo'ladi. Buyerda k=g\2²₀ belgilash kiritdik. Parabolaning tenglamasi bo’lganligidan gorizontal otilgan jismning harakat hayektoriyasi paraboladan iborat bo'ladi degan xulosaga qilamiz. Asosan istalgan t vaqt uchun jismning tushish balandligi h,uchish uzoqligi s va tezligi v ni topish mumkin.
Agar tezlik vektori gorizont bilan α burchak hosil qilsa u quyida­gicha aniqlanadi:
jismning tushish vaqti t ni topib uning gorizontal yo'nalishda uchish masofasi s ni aniqlaymiz
tgα=υ_y \υ_x=gt\v₀
cosα=v_x\v=v₀\√υ²₀ – (gt)²
Gorizontga qiya otilgan jismning harakati. Gorizontga nisbatan burchak ostida otilgan jismning harakatini o'iganish uchun koordinatalar sistemasini qilib tanlab olamiz. Havoning qarshiligi va shamolni hisobga olmaymiz.
TARQATMA SAVOLLAR
1. Yuqoriga tik otilgan jismning harakati qanday harakat?
2. U qanday mustaqil harakatlarningyig'indisidan iborat?
3. Harakatlarning mustaqillik prinsipi.
4. Gorizontal otilgan jismning harakati qanday harakatlarning yig'indisidan iborat?
5. Jism tezligining koordinata o'qlaridagi proyeksiyalari koordinatalari qanday?
Test savollari
1.... deb, jismning tinch yoki to'g'ri chiziqli tekis harakat holatini saqlashga intilish qobiliyatiga aytiladi.
A. Massa.
B. Kuch.
C. Inertlik.
D. Bosim.
E. Invariant.
2. Ishqalanish koeffitsiyenti va qiyalik burchagi orasida qanday bog'lanish bor?
A. µ= F_lsh/N.
B. N=P·cosa.
C. µ= sina/cosa.
D. µ= tgα₀.
E. To'g'ri javob В va С
3. Kuch qanday kattalik?
A. Kuch vektor kattalik.
B. Kuch jismga boshqa jismlar va maydonlar tomonidan ko'rsatayotgan mexanik ta'sirning o'lchovi bo'lib jismga tezlanish beradi.
C. Jismning shakli va o'lchamlarini o'zgartiradi.
D. To'g'ri javob А, В,
С. Е. To'g'ri javob A va B.
5. Dars yakuni
O’qituvchi o’tgan yangi mavzu bo’yicha tushnmagan savollarga javob beradi,darsni mustahkamlashdagi o’quvchilar javobini muhokama qilib, o’quvchilar bilmini baholaydi va darsni yakunlaydi
6.Uyga vazifa:
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
XIII. O’qituvchi uchun adabiyotlar
1.N.M.SHахmаеv, S.N.SHахmаеv, D.SH.SHоdiеv. Fizikа. 9-sinf uchun dаrslik. - T.: “O’qituvchi”, 1996.
“TASDIQLAYMAN”