O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

4.Yangi mavzuni tushuntirish:
Bu bosqichda o’qituvchu o’quv dasturiga asoslanib, o’quvchilarga keraqli bilim doirasi bo’yicha mavzuni tushuntiradi va o’quvchilar ma’ro’zaning asosiy qismlarini daftarga yozib oladilar. Oqituvchi yangi mavzuni tushuntirishda innovatsion va yangi axborot texnologiyalaridan foydalanib o’quvchilar hamkorligida ularning fkrlashi uchun yo’llanmalar berib ishlaydi.
Ishqalanish kuchlari
Mazmuni: ishqalanishkuchi, uning namoyon bo'lishi, yuzaga kelish sabablari va turlari; ishqalanish koeffitsiyenti; ishqalanishning jamiyati; jismning qiya tekislikdagi harakati.
Ishqalanish kuchlarining namoyon bo'lishi. Stolning ustida turgan kitobni itarib yuboraylik. Kitob stolning gorizontal sirtida harakatga keladi va boshqa ta'sir ko'rsatilmasa, o'z harakatini sekinlashtirib, ma'lum vaqtdan keyin to'xtaydi. Kitobning to'xtashiga sabab nima? Bunga sabab uning stol ustida sirpanishiga to'sqinlik qiluvchi va bir-biriga tegib turgan sirtlar orasida yuzaga kelgan ishqalanish kuchidir. Yuqoridagi misol asosida, ishqalanish kuchi jismlarning birbirlariga nisbatan tezliklariga bog’liq ekanligiga ishonch hosil qilamiz.
Ishqalanishning turlari. Odatda, tashqi va ichki ishqalanishlarga ajratishadi. Tashqi ishqalanish deb, birbiriga tegib turgan jismlarning biri ikkinchisining sirtida harakatlanganda sirtlar orasida yuzaga keladigan ishqalanishga aytiladi.
Yuqoridagi misol — kitob va stolning bir-biriga tegib turgan sirtlari orasidagi ishqalanish tashqi ishqalanishga misol bo'ladi Agar jismlar bir-biriga nisbatan harakatsiz bo'lsa — tinchlikdagi ishqalanish, sirpansa — sirpanish-ishqalanish va harakat turiga qarab — aylanma, tebranma harakatdagi ishqalanishlarga ajratiladi.
Ichki ishqalanish deb, bir jismning turli qismlari orasida yuzaga keladigan ishqalanishga aytiladi. Odatda, ichki ishqalanish suyuqliklar va gazlarda mavjud bo'lib, biz ularga keyinroq to'xtalamiz.