O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

 
RIBOSOMALAR 
Ribrosomalar 1880 yilda Ganstayn tomonidan ochildi va dastlab mikrosomalar 
deb ataldi. Uning nozik tuzilishlari faqat elektron mikroskop orqaligina aniqlandi.
Ribosomalar dumalok shaklli bo’lib, diametri 150-350A keladi. Ichak 
tayokchasini elektron mikroskopik tekshirishlar bu bakteriya ribosomasini har xil 
kattalikdagi 2 subbirlikdan iborat ekanini ko’rsatdi. Katta subbirlikni, kichik subbirlak 
bilan birikkan joyi kabarik yuzaga ega, ikkinchisini esa shu joyi biroz botik bo’ladi. 
Katta sub-birlikni kundalang kesigi 150-180 A bo’lib, uchburchak, trapetsiya yoki 
ko’pburchak shakllidar. Har ikkala sub-birlik yadrocha hosil bo’ladi, ammo ularning 
birikib, ribosoma hosil qilishi sitoplazmada amalga oshadi. 
Avval aytilganidek, juda ko’p ribosomalar granulyar endoplazmatik tur 
membranalariga joylashgan bo’ladi. Bundan tashqari ancha ko’p mikdor ribosomalar 
sitoplazmani asosiy moddasi ichida erkin holda joylashgan. Ular xech qanday 
membranali strukturalar bilan bog’lik emas.
Ribosomalar yadroda ham topilgan. Ulardan bir qismi karioplazmada erkin 
joylashsa, qolganlari esa ipsimon strukturalar bilan bog’lik bo’ladi.
Hozirgi vaqtda ribosomalar mitoxondriyalarda va o’simlik hujayralarining 
plastidalarida ham topilgan. Ribosomalar ribonukleuproteidlarning bo’lakchalari bo’lib, 
ular deyarli bir xil mikdordagi oqsil va RNK dan iborat. Har bir ribosomaning 
molekulyar og’irligi 3 mln. atrofida bo’lib, uning 60% i ribosomal RNKga, 40% i esa 
oqsilga to’g’ri keladi. Bitta ribosomada 2,3 ta RNK joylashadi. Ribosomalar har bir 
hujayraning albatta bo’ladigan organoididir.
Oqsil sintezini amalga oshirishda hamma ribosomalar ham aktiv rol o’ynamaydi. 
Oqsil sintezi ko’proq endoplazmatik tur membranalarida joylashgan ribosomalar 

---