О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Deybaland 
— Samarqand viloyati Nurota rayonidagi qishloq nomi. Tojikcha Dehibaland 
baland joydagi qishloq, ya`ni baland qishloq degan ma`noni bildiradi. Qishloq shu nom bilan 
ataladi.
Dukchilik 
— Samarqand rayonidagi qishloq. Bu erda dukchilik (yikchilik), bo`z to`qish 
uchun duk (yik) yasash kasbi bilan shug`ullanishgan. SHu sababdan kishlok shu nomni olgan.
Jaylov 
— Samarqand viloyati Xatirchi rayonidagi qishloq nomi. Jaylov — yaylov 
so`zining shevada talaffuz etilishi. YAylov asli yozda mol-qo`y boqiladigan joy demakdir. 
Qishloq nomi o`sha so`zdan olingan.
Jalpaqteva 
— Samarqand viloyati Urgut rayonidagi qishloq. Ba`zilar yalpoqtepa deb 
to`g`ri talaffuz qiladilar. O`zbek-qipchoqlar tepa deyish o`rniga «teva» deb talaffuz qiladilar. 
Qishloqda jarat urug`i yashagani uchun uni Jarat ham deyishadi. YAlpoq tepani erli xalq 
shevasida Jalpoqtepa deyishadi.

---

97 
Jo`gi 
- Samarqand viloyati Narpay rayonidagi qishloq nomi. Jo`gi — O`rta Osiyo 
lo`lilarining bir qavmi. Jo`gi so`zining «qashshoq», «kambag`al» ma`nosi ham bor.
Dapsan 
— tog` yonbag`ridagi tekis maydoncha, supa degan ma`noni anglatadi. Farg`ona 
viloyati O`zbekiston rayonida Depsan degan qishloq bor. Surxondaryo viloyati Jarqo`rg`on
rayonida Jo`gidapsan degan tepalik ham bor.
Qo`shxavut 
— Samarqand viloyati Xatirchi rayonidagi qishloq nomi. SHu qishloqliklar va 
Nurota rayonining qo`shni qishloqlarida yashaydiganlar hovuzni «hovut» deyishadi. Hovuz so`zi 
o`zbek tilining barcha shevalarida arabchaga aslida yaqin shakllarda («ovuz», «avuz» deb) 
tallaffuz etiladi. Qishloqda ikkita hovuz bo`lganligi sababli erli xalq Qo`shhovuz — Qo`shhavut 
deb atay boshlaganlar.
Gonchi 
— Samarqand viloyati Oqdaryo rayonidagi ariq va Tojikiston Jumhuriyati Xo`jand 
rayonidagi qishloq nomi. Gon (gonchi) so`zi tarixiy manbalarda, jumladan Alisher Navoiy 
asarlarida ko`p uchraydi. Gonchi — it g`ajib uzmasin uchun o`ning arqoniga bog`lanadigan 
yog`och, jun to`qimini tishlab iflos qilmasin uchun otning bo`yniga bog`lanadigan tayoq ham 
gonchi deyiladi.
Afrosiyob 
— Samarqand shaxrining dastlabki nomi. Hozir arxeologiyaga oid kurikxona 
shu tepalikdan topilgan arxeologiyaga oid topilmalar Samarqandning yoshini aniqlashda asos 
bo`lib xizmat qiladi. Sug`dcha par siyov (par siyoh ob) — qora suv tepaligi degan ma`noni 
bildiradi. YA. G`. G`ulomovning fikricha, Solor, Kaykovus, Zolariq va Afrosiyob nomlari 
«SHohnoma» kitobi ta`siri ostida maydonga kelgan bo`lsa kerak.
Varaksar 
— Samarqand yaqinidagi Robotxoja qish-log`ining oldingi nomi. Bu so`z 
«varg», «bandivarg» shaklida Rudakiy asarlarida ham tilga olingan, Varaksar «to`g`on boshi» 
demakdir. Haqiqatan ham o`rta asrlardayoq bu qishloq yonida Zarafshonga to`g`on qurilib, daryo 
suvi uch tarmoqqa bo`lingan. Bu ariqlar keyinchalik Darg`om, Abbos va Qoraunus deb atalgan. 
YAqin vaqtlargacha Zarafshon vodiysidagi Barkbon shahri yaqinidagi Varakdex — To`g`on 
qishlog`i bo`lgan. Qishloq hozir ham shu nom bilan ataladi.
SHunday qilib o`qituvchi keltirilgan tarixiy-geografik joylarning nomlari va toponimlaryga 
asoslanib, mazkur darsda Samarqand va uning vohasida juda ajoyib va turli-tuman nomlarning 
bir guruhinigina ko`rib chiqishga muvaffaq bo`linganini, o`quvchilar ham o`z jonajon maktabi, 
jamoa va davlat xo`jaligi, qishloq va rayon hududidagi nomlarning kelib chiqishi bilan qiziqishi 
hamda mana shunday toponimik ma`lumotlar yig`ishi zarurligi, bu esa ularga jonajon o`lka 
tarixini o`rganishda, mustaqil ijod qilishda olgan bilimlarini chuqurlashtirishda yaqindan yordam 
berishini ta`kidlaydi.