O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1.26-rasm
. Uch chulg‗amli transformatorda qisqa tutashuv
tajribalarinio‗tkazish sxemalari (a, b, c) 

---

48 
2. Ikkinchi chulg‗ami ochiq qoldirilgan holda, birinchi va uchinchi
chulg‗amlarda tajriba o‗tkaziladi, ya‘ni uchinchi chulg‗am qisqa tutashtirilib, 
birinchi chulg‗amga pasaytirilgan kuchlanish beriladi va to‗la qisqa tutashuv 
qarshiligi 
Z
qt(1.3)
, uning aktiv 
r
qt(1.3)
va induktiv 
x
qt(1.3) 
tashkil etuvchilari aniqlanadi: 
a) Z
qt (1.3)
= Z
1
+ Z'
3
; b) r
qt (1.3)
= r
1
+ r'
3
; c) x
qt (1.3)
= x
1
+ x'
3
 .
(1.16) 
3. Birinchi chulg‗am ochiq qoldirilgan holda, uchinchi chulg‗am qisqa tutashtirilib,
ikkinchi chulg‗amga pasaytirilgan kuchlanish beriladi va to‗la qisqa tutashuv 
qarshiligi 
Z'
qt(2.3)
,uning aktiv 
r'
qt(2.3)
va induktiv 
x
'qt(2.3)
tashkil etuvchilari aniqlanadi: 
a) Z'
qt (2.3)
=Z'
2
+ Z'
3
; b) r'
qt (2.3)
=r'
2
+ r'
3
; c) x'
qt (2.3)
=x'
2
+ x'
3
 .
(1.17) 
(1.15, a), (1.16, a) va (1.17, a) tenglamalarni birgalikda echib transformator
chulg‗amlarining to‗la
(Z
1
, Z'
2
, Z'
3
 )
qarshiliklari quyidagicha hisoblanadi: 
(
) [ 
(
(
(
] 
(
) [ 
(
(
(
] 
(
) [ 
(
(
(
] } 
(1.18) 
(1.15,b), (1.16,b) va (1.17,b) tenglamalarni birgalikda yechib transformator
chulg‗amlarining aktiv 
(r
1
, r'
2
, r'
3
)
qarshiliklari, (1.15, c), (1.16, c) va (1.17, c) 
tenglamalarni birgalikda yechish orqali esa ularning induktiv
(x
1
, x'
2
, x'
3
) 
qarshiliklari (1.19) tenglamalar sistemasi bo‗yicha aniqlanadi: 
[ 
(
(
(
]
[ 
(
(
(
]
[ 
(
(
(
]
[ 
(
(
(
]
[ 
(
(
(
]
[ 
(
(
(
]
}
(1.19) 
(1.19) da
x
1
, x'
2
, x'
3
– mos ravishda YK, O‗K va PK chulg‗amlarining tarqoq 
oqimlari tufayli hosil bo‗ladigan ekvivalent induktiv qarshiliklar. Mazkur 
qarshiliklar va asosan, ularga bog‗liq holda o‗zgaradigan qisqa tutashuv 
kuchlanishlari
(u
qt (1.2)
, u
qt (1.3)
, u
qt (2.3)
)
ham chulg‗amlarning o‗zakda o‗zaro 
joylashuviga bog‗liq bo‗ladi. 

---

49 
Ta‘kidlash lozimki, uch chulg‗amli transformatorlardagi induktiv 
(x
1
, x'
2
, 
x'
3
)
qarshiliklar ikki chulg‗amli transformatornikidan farqli holda faqat tegishli 
chulg‗amning tarqoq magnit oqimi tufayli byjudga kelmay, balki
chulg‗amlarning o‗zinduktivliklari va uchta juft chulg‗amlar o‗zaro 
induktivliklarini ifodalovchi ekvivalent induktiv qarshiliklardir. o‗zakka nisbatan
o‗rtada joylashtirilgan chulg‗am tarqoq magnit maydonining o‗ziga xos
xususiyatidan kelib chiqqan holda, uning induktiv qarshiligi ayrim hollarda 
manfiy qiymatga ega bo‗lishi ham mumkin.