O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
 
 
1.27-rasm
. Past kuchlanishli chul 
g‗ami teng ikkiga bo‗lingan bir 
fazali 
ikkichulg‗amli 
transformator
Past kuchlanishli chulg‗ami bo‗lingan transformatorning afzalligi shundaki,
ikkinchi tarmoqda qisqa tutashuv bo‗lgandagi to‗la qisqa tutashuv qarshiligi 
Z
qt.(1.2)
= Z
qt.(1.3)
bo‗lib, odatdagi ikki chulg‗amli kuch transformatorini ikkinchi
va uchinchi tarmoqlar parallel ulanib ishlatilganga nisbatan 2 baravar katta
bo‗ladi. Demak, mazkur rejimda transformator elektr tarmog‗idan 2 marta kam tok 
iste‘mol qiladi.
1.11.
 
CHASTOTANI O‘ZGARTIRUVCHI TRANSFORMATORLAR 
 
Chastotani 2 va 3 marta oshiradigan transformatorlar sxemalari amalda ko‗p
ishlatiladi.
Chastotani ikki marta oshirish
.
Bu qurilma 
Tr- 1
va 
Tr- 2
lardan iborat 
bo‗lib, har bir transformator uchtadan chulg‗amga ega, birlamchi chulg‗am 1, 

---

53 
qo‗shimcha 
magnitlovchi chulg‗am 3 va 2 ikkilamchi chulg‗am. 
Transformatorlarning birlamchi chulg‗amlari teskari tartibda ketma-ket ulanadi, 
qo‗shimcha magnitlovchi va ikkilamchi chulg‗amlar to‗g‗ri ketma-ket ulanadi 
(1.11.1,a-rasm). Shuning uchun ta‘minlovchi kuchlanish 
U
1 
o‗zgarishining 
birinchi yarim davri davomida transformatorlarning biriga 
F
um
 + F
μ
, boshqasiga 
ularning ayirmasi (
F
um
+ F
μ
) ga teng bo‗lgan magnitlovchi kuch ta‘sir etadi. Bu 
erda: 
F
um 
va 
F
μ
qo‗shimcha magnitlaydigan va birlamchi chulg‗amning 
magnitlovchi kuchlari. Natijada birinchi transformatorning o‗zagi to‗yingan holda 
bo‗ladi, magnit oqimining
Ф
1
, o‗zgarish egri chizig‗i yapaloqlashadi; ikkinchi 
o‗zakdagi Ф
2
ning egri chizig‗ida oqim kamayib ketadi. Keyingi yarim davrda F
μ
ning yo‗nalishi o‗zgaradi, F
um
ilgarigidagicha qoladi. Oqimlar 
Ф
1
va 
Ф
2
ning 
o‗zgarishi ham almashinadi. Ular bir-biridan 180° ga siljiydi va nosimmetrik 
bo‗ladi. Demak, ularda toq va juft garmonikalar bo‗lmaydi. Birlamchi chulg‗amda 
EYK 
E
1 
oqimlar
Ф
1 
va 
Ф
2
ning ayirmasi bilan hosil qilinadi. Bu ayirma oqim 
chastota 
f
1
bilan o‗zgaradi. Ketma-ket ulangan ikkilamchi chulg‗amlarda yig‗indi 
EYK yig‗indi oqim 
Ф
1
+Ф
2
ta‘sirida hosil qilinadi hamda bu EYK birinchi va toq 
garmonikalarga ega bo‗lmaydi. Shuning uchun ikkilamchi chulg‗am U
2 
kuchlanish 
Ф
1
va 
Ф
2
oqimlarning ikkinchi garmonikasi bilan aniqlanadi, ya‘ni ikki marta ortiq 
chastota bilan o‗zgaradi (chastotasi 2
f
1
bo‗ladi).