O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Og’iz bo’shlig’idagi o’zgarishlar
bemorlar labi va tili quriy 
boshlaydi, tili karash bilan qoplangan, og’iz shilliq qavatlarida 
yallig’lanishlar, milklaridan yiring oqadi, gingivit va stomatit 
rivojlanadi, tishlari paradontozga uchrab tushib ketadi.
Qandli 
diabetda 
laboratoriya
diagnostikasining 
asosiy 
ma’lumotlari: qonda glyukoza miqdorining 6 mmol/l dan ko’payishi, 
qonda qand miqdorining ko’payishi-giperglikemiya, siydikda qand 
paydo bo’lishi-glyukozuriya (normada bunday bo’lmaydi) bu qonda 
glyukoza miqdori 8,88 mmol/l (160mg%) bo’lganda yuzaga keladi. 
Siydik zichligining, miqdorining oshishi, unda keton tanachalar paydo 
bo’lishi kuzatiladi. Diabet og’ir yengilligiga qarab 3 darajaga bo’linadi: 

---

456 
yengil, o’rtacha, og’ir. Yengil darajadagi uglevodlarni ortiqcha 
miqdorda iste’mol qilgandagina uning qondagi miqdori ko’tariladi va u 
siydikda paydo bo’ladi. O’rtacha darajasida bemor qandli diabetga xos 
yuqorida sanab o’tilgan shikoyatlardan noliydi, qonda qand miqdori 
oshganligi qayd qilinadi, qand siydikda doimo bo’ladi. Diabetning og’ir 
darajasi bo’lgan hollarda bemorlar mehnat qilish qobiliyatini 
yo’qotadilar. Ularda diabetik koma ham rivojlanishi mumkin.
Diabetik komaning klininik manzarasi. 
MNS faoliyati buzilishi 
qayd qilinadi, darmonsizlik, bosh og’rig’i paydo bo’ladi. Avval 
qo’zg’alish keyin uyquchanlik vujudga keladi, bemor qusadi, shovqinli 
nafas oladi, hushidan ketadi. Terisi pushti rang, quruq, arterial bosimi 
pasaygan. Ko’z soqqalarini barmoq bilan bosib ko’rilganda yumshoq. 
Bemor og’zidan, terisidan atseton hidi keladi. Siydik tekshirilganda qand 
miqdori ko’pligidan tashqari, atseton va β-oksimoy kislota hosil bo’ladi. 
Qandli diabetda bu kislotalar sog’lom odamlarda bo’lganidek karbonat 
angidrid gazi va suvga parchalanmay balki atseton β -oksimoy kislota
va boshqa atseton tanachalar hosil bo’lish bosqichida tutilib qoladi. O’z 
vaqtida ovqat istemol qilinmasa, insulin miqdori oshib ketganda 
gipoglikemik koma rivojlanadi. Terini ushlab ko’rilganda nam bo’ladi 
kuchli darmonsizlik, barmoqlar titrashi rivojlanadi. O’z vaqtida yordam 
ko’rsatilmagan taqdirda bemor hushidan ketadi. 
Asorati:
Diabetik mikro va makroangiopatiya; Diabetik 
polineyropatiya; Diabetik retinopatiya; Diabetik nefropatiya; Diabetik
 
tovon
(stopa); Miokard infarkti va o’pka sili rivojlanishi mumkin.