O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Diabetik koma 
Diabetik koma qandli diabetning og’ir asorati bo’lib, sekin asta 
rivojlanadi va bunda organizm, markaziy asab tizimi keton tanachalari 
bilan zaharlanadi. Organizmda metabolik atsidoz, degidratatsiya 
kuzatiladi, elektrolitlar yo’qotiladi. Bemorlar dastlab umumiy lohaslik, 
uyquchanlik, chanqash, ishtaha yo’qligi, ko’ngil aynishi, qayt qilish, ich 
qotishi yoki ketishi, quloq shang’illashi va bosqalardan shikoyat 
qiladilar va bo’shashadilar, til quriy boshlaydi. Epigastral sohada va 
qo’l-oyoqlarda og’riq paydo bo’ladi. Bemorlarda nafas o’lishi 
tezlashadi. Chiqarilayotgan nafasdan o’tkir atseton hidi kelib turadi. Bu 
holat koma boshlanayotganidan dalolat beradi. Tegishli davo tadbirlari 

---

458 
ko’rilmasa, bir necha kundan so’ng bu holat diabetik komaga aylanadi. 
Bemor asta-sekin es-hushini yo’qotadi, nafas olishi ham buzilib, 
Kussmaul tipda nafas ola boshlaydi. Bemorlar ko’zdan kechirilganda 
teri qizarib tarangligi yo’qoladi va quruq, sovuq, yuzlari qizaradi, lab va 
til quriy boshlaydi, tili karash bilan qoplangan, arterial bosim pasayadi, 
tomir urishi tezlashgan va past. Mushaklar tonusi pasayadi, ko’z olmasi 
yumshayadi, bemor ancha narida bo’lsa ham atseton hidi bemalol kelib 
turadi. Pay reflekslari susaygan yoki bo’lmasligi mumkin. 
Auskultatsiyada plevra ishqalanish shovqini eshitish mumkin. Bemorlar 
qoni tekshirilganda giperglikemiya (55 mmol/l), giperketonemiya, 
mochevina, kreatinin miqdori oshadi, atsidoz kuzatiladi, ishqoriy zaxira 
kamayishi, giperazotemiya, eritrotsitoz, leykotsitoz kuzatiladi va 
gematokrit ko’rsatkichi baland bo’ladi. Siydik tekshirilganda 
glyukozuriya va keton (atseton) tanachalari ajraladi. Diabetik koma 
holatidagi bemorga tezda teri ostiga yoki vena ichiga qondagi qand 
miqdoriga qarab insulin yuboriladi (qonda normadan yuqori har 2,5-3-4 
mmol/l glyukozaga 1 TB insulin qo’llash lozim). Atsidoz holatining 
oldinini olish maqsadida 2% li soda eritmasidan 1 litrni tomchilab 
yuborish mumkin. Odatda koma holatida organizmda osh tuzi kamayadi, 
shuning uchun venaga 0,9%li natriy xlor eritmasi yuboriladi. Yurakda 
tomir yetishmovchiligi ro’y bersa, kamfora yoki kardiamin beriladi.