O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Qandli diabet tashxisi mezonlari
. 
Tasodifan tekshirganda 
bemorlar qon plazmasida glyukoza miqdori 200 mg/% +diabetning 
klassik simptomari polidipsiya, poliuriya, polifagiya va oruqlash bo’lsa;
 
•
Nahorda qon plazmasida glyukoza miqdari 140 mg/% ikki marta 
tekshirish natijasida bo’lsa; 
•
Nahorda qon plazmasida glyukoza 140 mg/%dan kam bo’lsa+2 
marta og’iz orqali glyukozaga talerantlik proba o’tkazilganda qon 
plazmasida glyukoza miqdori balnd bo’lsa. Tahlil uchun olingan qon 2 
soatdan so’ng va oraliq sinama 1 soatdan so’ng 75 mg glyukoza qabul 
qilingandan so’ng, qondagi glyukoza 200 mg/% yoki ko’proq bo’lishi 
kerak. Glyukozaga tolerantlikka tekshirishga zarurat yo’q, agarda bemor 
qon zardobida glyukoza miqdori 140 mg/% va undan ko’p bo’lsa.
Qonda glyukoza miqdori, insulin, S-peptid miqdori aniqlanadi. S-
peptid meda osti funktsional holatini aniqlaydi. Qonda glikolizlangan 

---

457 
hemoglobin va fruktozamin (glikolizlangan albumin) miqdorini aniqlash 
mumkin. Bularning miqdori glyukoza miqdori bilan to’g’ri keladi. 
Diabetik mikroangiopatiyani aniqlash uchun teri, mushak, lunj, buyrak 
biopsiyasi usulidan foydalaniladi va bu bioptatlar tekshiriladi. Bundan 
tashqari oftalmologik hamda buyrakni funktsional tekshiruvlaridan 
foydalaniladi. Bu usullardan tashqari glyukozaga talerantlik tekshiriladi, 
buning uchun nahorda 200 gr glyukoza ichishga beriladi va 2 soatdan 
so’ng, qonda glyukoza miqdori tekshiriladi (sog’lom kishilarda meyorga 
tushadi, kapillyar qonda 6,7 mmol/l (120 mg%), plazmada esa 7,8 
mmol/l (140mg%)), agarda meyordan ortiq 10 mmol/l dan (180mg%) 
bo’lsa, proba musbat bo’lib, qandli diabet deb tashxis qo’yiladi. Bu 
proba 2 marta bajariladi.

Giperosmolyar koma 
Giperosmolyar 
komada 
ham 
giperglikemiya 
va 
qonda 
giperosmolyar holati yuzaga keladi va qon quyuqlashib ketoatsidoz 
yuzaga kelmay organizm suvsizlanadi. Bu asosan qandli diabet bilan 
kasallanganlarning 50 yoshdan yuqorilarida ko’proq bo’ladi. Bunga olib 
keluvchi omillar qusish, ichning suyuq o’tishi, siydik haydovchi dorilar 
qabul qilish, ko’p siydik chiqishi bilan birga kam miqdorda suyuqlik 
istemol qilish, buyrak yetishmovchiligi, gemodializ va badanning katta 
foizi kuyishlarida kuzatiladi. Organizmning birdaniga suvsizlanishi 
terining va shilliq qavatlarning qurishiga, volemiyaga, qon bosimini 
tushishiga, giperleykotsitozga olib keladi. Bu bemorlardan atseton hidi 
kelmaydi. 
Oqibati o’z vaqtida buyrak yetishmovchiligi, tromboz va boshqa 
sabablarni diagnostikasi bo’lmasligi tufayli o’lim 30-40% ni tashqil 
qiladi.