O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Uglevod almashinuvi buzilishi.
Insulin yetishmovchiligida 
glyukoneogenez va glikogenoliz jarayonlari kuchayadi va glikogen 
sintezi 
pasayadi. 
Uglevod 
almashinuvi 
buzilishi 
natijasida 
giperglikemiya va glyukozuriya yuzaga keladi. Bu bir tomondan 
glyukozaning mushaklarga sekin o’tishi bilan bog’liq bo’lsa, ikkinchi 
tomondan ularni yog’ to’qimalarga o’tishi sekinlashishi hisobiga bo’ladi. 
Ularning fosforlanish jarayoni sekinlashishi uning parchalanishini 
sekinlashtiradi, glikogen sintezi buziladi, uglevodlarni yog’larga 
aylanishi susayadi. Glikogen jigardan parchalanib glyukozaga aylanadi 
va qonga o’tadi. Glikogenli aminokislotalardan ham glyukoza hosil 
bo’ladi. 
Oqsil almashinuvi buzilishi
da glikogenli aminokislotalardan
glyukoza sintezi borishi, organizmdagi oqsillar parchalanishi kuchayadi, 
shu tufayli oqsil sintezi buzilishi kuzatiladi va trofik yaralar hosil 
bo’ladi, yaralarni bitishi qiyinlashadi. 
Yog’lar almashinuvi buzilishi.
Insulin yetishmovchiligi natijasida 
organizmda lipoliz jarayonlari kuchayadi, qonda erkin yog’ kislotalar 
to’planishiga olib keladi. Yog’lar oxirigacha parchalanmaydi 
(yonolmaydi), qonda yog’ning chala yongan maxsulotlari ko’payadi. 
Yog’lar almashinuvi buzilishi bu yuqori yog’ kislotalar va neytral 
yog’larning uglevodlardan hosil bo’lishi buziladi. Bu bemorlarni 
ozishiga va jigarni yog’li infiltratsiyasiga olib keladi. Bu ketozga olib 
kelib, qonda atseton, β-oksimoy, atsetouksus kislotalar to’planishiga 
olib keladi va siydik bilan ham ajraladi. Keton tanachalarni qonga 
to’planishi diabetik komaga olib keladi.
Suv va elektrolit almashinuvi buzilishi.
Buyrak kanalchalarida 
osmotik bosimning ortishi suvning qayta so’rilish jarayonini 

---

452 
sekinlashtiradi, poliuriyaga olib keladi va bu suv va elektrolit
almashinuvi buzilishiga olib keladi. Siydik bilan birga ko’p miqdorda 
natriy, kaliy elementlari chiqib ketadi. 
Insulin yetishmovchiligi vitamin B6 ning fosforillanish jarayonini 
buzilishiga olib keladi va bu nevrologik belgilarni polineyropatiyalar 
yuzaga chiqishiga olib keladi.