O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

4.7. Temir yo‘llarning konstruktsiyalari 
 
Relsli yo‘llar ularni loyihalash, qurilish va foydalanish jarayonida ularga 
qo‘yiladigan talablarga bog‘liq holda quyidagi turlarga bo‘linadi: 

mamlakat umumiy tarmog‘ining yo‘llari; 

sanoat korxonalarining temir yo‘llari; ular umumiy tarmoqqa 
kiritilmagan va sanoat korxonasining ishchilarini hamda yuklarni tashish 
uchun mo‘ljallangan; 

---

95 

qurilish maydonlaridagi temir yo‘llar, ular o‘z navbatida 
qurilish maydonlarini umumiy temir yo‘l tarmog‘i, pristanlar, xomashyo 
bazalari bilan tutashtiruvchi 
shoxobcha yo‘llarga
va qurilish maydonchasi 
ichkarisida tashishlarga xizmat ko‘rsatuvchi 
maydonichra yo‘llariga
tasniflanadi. 
Agar qurilayotgan korxonaning loyihasida temir yo‘l transporti nazarda 
tutilgan bo‘lsa yoki qurilish maydonchasiga temir yo‘l orqali yetkazib beriladigan 
yuklarning hajmi katta (yiliga 1 mln. t. dan ortiq) bo‘lganda qurilish maydonchasi 
temir yo‘llari keng izli qilib quriladi. Agar ma’lum bir sabablarga ko‘ra 
transportlarning yanada samaraliroq turlari – avtomobillar, trolleytashuvchilar, 
katta uzunlikdagi transportyorlardan foydalanish mumkin bo‘lmasa, u holda yuklar 
karerlardan qurilish maydonlariga tor-izli yo‘llardan foydalanib tashiladi. 
Keng izli
yo‘llarning eni 1520 mm, 
tor izlilarniki
750 mm li qilib quriladi, 
chet ellardagi yo‘llarning kengligi ko‘pincha 1435 mm ga teng qilib qabul qilinadi. 
Yo‘llarning kengligi – relslar kallaklarining ichki yoqlari orasidagi masofa. 
Temir yo‘llar xizmat ko‘rsatish muddati, demak, qurilishning to‘liqligi 
hamda sifatiga ko‘ra doimiy va vaqtinchalik yo‘llarga bo‘linadi. 
Doimiy yo‘llar
qurilayotgan sanoat korxonasining foydalanish davri uchun quriladi va ulardan 
qurilish davrida yuklarni hamda yo‘lovchilarni tashishda foydalaniladi.