O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 

---

106 
V-BOB 
GRUNTNI QAZISh (IShLASh) TEXNOLOGIYASI 
5.1. Umumiy qoidalar. 
Qurilish-montaj ishlarini bajarish, birinchi navbatda, bino va inshootlarning 
yer ostki qismini barpo etish, katta hajmdagi yer ishlarini bajarish bilan bog‘liq. 
Yer ishlari og‘ir va ko‘p mehnat talab qiladigan qurilish ishlari turiga kirib, 
murakkab sharoitda bajariladigan va ma’lum darajada tabiiy-iqlim omillariga 
bog‘liq. Shuning uchun loyihachilar, texnologlar va quruvchilarning oldidagi 
asosiy vazifalardan biri, bu qurilish maydonidagi yer ishlar hajmini kamaytirish 
imkonini beradigan usul hamda texnologiyalarni ishlab chiqish va amalga 
oshirishdir. 
Unga quyidagilar kiradi: yer inshootlari konstruktsiyalarini takomillashtirish, 
joy relfidan oqilona foydalanish, tik devorli kotlovan va transheyalarni barpo etish, 
gruntni ko‘chirish hajmlari va gruntning ortiqcha yuklanishini minimallashtirish, 
kommunikatsiyalarni transheyasiz usulda yotqizish, gruntning qurilish 
xususiyatlarini oshirish (mustahkamlash, armaturalash, geosintetik materiallarni 
qo‘llash va boshqalar). Bu maqsadni amalga oshirishga shuningdek yer ishlarini 
mexanizatsiyalash vositalarini takomillashtirish, yer inshootini loyihalash 
geometriyasini ta’minlash imkonini beradigan, mashinalar va ishchi jixozlari 
almashtiriladigan mashinalarni qo‘llash kiradi.
Barcha kursatilgan omillar zamonaviy qurilishning tamoyillaridan biri 
bo‘lmish moslashuvchanlikni amalga oshishiga to‘g‘ri keladi, ya’ni undagi, har bir 
qullaniladigan texnologiya qurilish maydonining aniq sharoitlariga 
moslashganligidir
Yer ishlari nol tsiklidagi majmuali ishlarga taalluqli bo‘lib, uning tarkibiga 
quyidagilar kiradi: kotlovan va transheya qazish, drenaj qurish, bino osti zaminini 
kuchaytirish va tayyorlash, poydevor va devorlar, qavatlararo yopmalar, 
tonnellarni barpo etish, poydevor va kotlovan qiyaligi orasidagi bo‘shliqqa gruntni 
qayta to‘kib to‘ldirish va boshqalar. Nol tsiklidagi ishlar, binoning yer ostki qismi 

---

107 
barcha kommunikatsiyalar bilan birga va yer osti inshoot elementlari barpo 
etilgandan so‘ng tugallangan deb hisoblanadi.
Yer ishlari eng og‘ir va mehnattalab qurilish ishlariga kiradi. Ular to‘rt 
guruhga ajratilgan turli usullar bilan bajariladi: