O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

5.5.2. Suvni chiqarib tashlash va grunt suvlari satxini 
pasaytirish 
Yer osti suvi satxidan pastda joylashgan, qazilmalarni qurish uchun suvga 
to‘yingan grunt quritilib, (suvi qochirilib) va normal sharoitda uni qazish 
ta’minlanadi. Bundan tashqari ishlarni bajarish vaqtida kotlovanlarga, 
transheyalarga va qazilmalarga grunt suvi tushishini oldini olish kerak. 
Bu masalalarni yechishining samarali texnologik usuli bu grunt suvini nasos 
bilan chiqarib tashlashdir. Kotlovan va transheyalar qazishda grunt suvi oqimi 
uncha katta bo‘lmaganda suvni nasos bilan chiqarib tashlash qo‘llaniladi, agar 
oqim tez va suvga to‘yingan qatlam qalinligi katta bo‘lsa, qazish ishlari 
boshlangunga qadar, grunt suvi sathini sun’iy pasaytirishning suvni chiqarib 
tashlashning turli usullari qo‘llaniladi va bu suv sathini pasaytirish deb nomlanadi. 
Suvni ochiq usul bilan chiqarib tashlash
oqayotgan suvni bevosita kotlovan 
yoki transheyadan nasoslar bilan so‘rib chiqarib tashlash uchun qo‘llaniladi. Ochiq 
usulda kotlovan qiyaliklari va tubidan sizilib chiqqan suv kotlovanning past 
qismida maxsus barpo etilgan ariqchalarga yunaltiriladi yoki 
zumf 
deb ataluvchi 
suv yig‘adigan chuqurga yoki lotokka yo‘naltiriladi va u yerdan suv diafragmali 
yoki markazdan qochirma nasoslar bilan chiqarib tashlanadi. Nasoslar suv 
oqimining kirimiga qarab tanlanadi.
Suv yig‘uvchi ariqlar eni 0,3...0,6 m va chuqurligi 1...2 m, nishabi chuqur 
tarafga tomon 0,01...0,02 m ni tashkil etib qaziladi. 
Ochiq suvni chiqarib tashlash grunt suvlari bilan kurashishning oddiy va 
sodda usuli, lekin uning jiddiy texnologik kamchiligi bor. Kotlovan va transheya 
devorlari hamda tubidan chiqayotgan yer osti suv oqimi gruntni suyultiradi va 
mayda zarralarni yuzaga chiqaradi. Bunday yuvilish natijasida bu usul jiddiy 
kamchiliklarga ega: 

oqar suv tomonidan yuvilishi hisobiga qazilma zaminining 
tabiiy mustahkamligi kamayadi; 

---

117 

qazilma tubida suv bo‘lishi grunt qazish ishlarini bajarishni 
qiyinlashtiradi; 

suvni zumpflar tomoniga harakati gruntlarni ham harakatga 
keltiradi, shuning uchun qazilma devorlarini mahkamlash talab qilinadi; 

suvning suv yig‘uvchi ariqlar tomon harakati, qurilayotgan 
ob’ekt yaqinida joylashgan bino va inshootlarni zaminlarini susaytirishi 
mumkin. 
Ochiq usulda suvni chiqarib tashlash maqsadga muvofiq bo‘lmasa, u holda 
grunt suvlari satxini sun’iy pasaytirish qo‘llaniladi (suvni sathini pasaytirish).