O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 
 
 

---

122 
5.5.3. Filtratsiyaga qarshi sun’iy parda va ekran hosil qilish 
 
Kotlovan, transheya, yer osti qazilmalarini to‘sish va ularda qurilish ishlari 
olib borilayotganda ularga yer osti suvlari tushishini oldini olish uchun, gruntning 
fizik-mexanik hususiyatiga, uni xolatiga, suvga to‘yingan qatlamini quvvatiga 
qarab, gruntni maxkamlashni (qotirishni) quyidagi usullari mavjud: muzlatib, 
qorishma-qotirgichni gruntga in’ektsiyalash, filtratsiyaga qarshi tiksotrop ekran va 
parda xosil qilish, shpuntli to‘siq qurish. 
Suvga kuchli to‘yingan gruntlarda yer osti inshootlarini barpo etishda, 
chuqur qazilmalarni qazishda 
tabiiy
yoki 
sun’iy muzlatish
yordamida filtratsiyaga 
qarshi parda hosil qilinadi.
0,15...0,25 m qalinlikdagi
filtrga qarshi tiksotrop ekranlarni,
urib 
kirgizadigan, kesadigan, titratadigan va suv-havoli mexanizmlarni qo‘llab amalga 
oshiriladi. Uradigan mashina sifatida koprli agregat qo‘llaniladi, u gruntga bir-
biriga zich holda joylashgan bir necha po‘lat shpunt yoki ichi bo‘sh qoziqlarni 
kirgizadi. So‘ng birinchi kirgizilgan element gidravlik traktor bilan tortib olib 
tashlanib, hosil bo‘lgan bo‘shlikka tiksotrop xususiyatiga ega loyli tsement yoki 
loyli qorishma quyiladi. Tiksotrop suspenziya, o‘zini og‘irligidan 7 barobar ko‘p 
suvni shimadigan, suvga to‘yingandan so‘ng quyuqlashish va o‘zidan suvni 
qochirish xususiyatini egallaydigan, bentonit loydan tayyorlanadi.
Sug‘urib olingan elementni keyingi cho‘ktirilgan(tushirilgan) element bilan 
birgalikda ular ko‘ndalang kesimining enidan katta bo‘lmagan masofaga 
cho‘ktirish kerak. Bu jarayon filtrga qarshi parda hosil bo‘lmaguncha qaytariladi. 
Bo‘shliq hosil qiluvchi elementlarni titratgich jihozlardan foydalanib cho‘ktirish va 
sug‘urib olish mumkin. Grunt qatlamida chuqurligi 10 m gacha diametri 0,5 m 
quduq burg‘ilanadi. Quduqdan burg‘i sug‘urib olinayotgan chog‘da uning to‘liq 
vali orqali bosim ostida tsement uzatiladi va u yumshatilgan grunt bilan 
aralashtiraladi. Gruntda tsement-gruntli qoziq hosil bo‘ladi. So‘ng qoziqni 
diametridan kichik masofada yangi quduq bo‘rg‘ulanadi, unda tsement ustun barpo 
etiladi. Ikki ustun orasida yana quduq burg‘ilanadi, bunda qisman ikkita qushni 

---

123 
qoziq materiallarini egallagan holda. Natijada qator birlashgan qoziqlardan 
berkitilgan filtrlashga qarshi xususiyatiga ega devor hosil bo‘ladi. Jihozlar nafaqat 
tik balki yotiq (15
0 
har qanday yo‘nalishda) qoziqlar qurish imkonini yaratadi. 
Oxirgi yillarda chet el qurilish amaliyotida dren qoziq va dren devor 
yordamida tik drenaj qurish qabul qilingan. Oldin diametri 90 sm atrofida va 
chuqurligi 6 m gacha quduq obsadnoy (o‘rnatilgan) quvurda qaziladi. Tayyor 
quduqqa ichiga quvur mahkamlangan armatura karkasi o‘rnatiladi, quvurning ost 
qismida unga suv kirishi uchun bir qator teshiklar bor. Obsadnoy quvur va ichki 
drenaj quvuri oralig‘iga betonquyuvchi quvur tushiriladi va keyin qoziqni 
betonlash quvurni vertikal ko‘tarish usuli bilan oboriladi. Qoziq asosiga filtr beton 
uzatilib va bir vaqtning uzida obsadnoy quvur ko‘tarila boshlaydi. Keyin qoziq 
oddiy beton bilan betonlanadi. 
Gruntni