O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

Qisqacha xulosalar 
Ish xaqi jamg’armasi - milliy daromadning xodimlar o’rtasida ular mehnatining 
miqdori va sifatiga muvofiq taqsimlanadigan hamda shaxsiy iste’mol maqsadlari 
uchun foydalaniladigan qismidir. 
Ish xaqi jamg’armasi tarkibiga hamma xodimlarga - doimiy, mavsumiy, 
vaqtincha ishlaydigan xodimlarga bajarilgan ish uchun to’langan pul summalari, 
shuningdek amaldagi qonunlarga muvofiq xodimlarga ishlanmagan vaqtlari uchun 
to’langan pul summasi ham qo’shiladi. Mahsulot tannarxiga kiritiladigan ish haqi 
jamg’armasi. Sof foyda hisobidan shakllanadigan ish haqi. Ish haqining doimiy 
qismiga ishchilarning tarif stavkalari bo’yicha ish haqi, xizmatchilarning okladlar 

---

185 
bo’yicha haqi, barcha qo’shimcha to’lovlar, nosanoat ishlab chiqarish korxonalari 
xodimlarining ish haqi va ularga to’g’ri keladigan ta’til summalari kiradi 
Mutlaq farqlanish mehnatga haq to’lashga ishlatilgan haqiqiy mablag’ 
miqdorini butun korxona, ishlab chiqarish bo’linmasi va xodimlar toifalari bo’yicha 
rejadagi ish haqi jamg’armasi bilan taqqoslash asosida aniqlanadi.
Nisbiy farqlanish haqiqatda to’langan ish haqi summasi bilan rejalashtirilgan 
jamg’arma o’rtasidagi farq sifatida hisoblab chiqiladi, mahsulot ishlab chiqarish 
rejasining bajarilish koeffitsientiga qarab tuzatish kiritiladi. 
Mehnatga haq to’lash uchun ajratilgan mablag’lardan foydalanish 
samaradorligiga baho berish uchun amaldagi narxlarda mahsulot ishlab chiqarish 
hajmi, tushum, ish haqining bir so’mi hisobiga olinadigan yalpi, sof foyda va boshqa 
ko’rsatkichlardan foydalaniladi. Tahlil jarayonida ularning o’sishi, darajasi bo’yicha 
rejaning bajarilishi o’rganiladi.
 
Nazorat va mulohaza uchun savollar 
1.
Ish haqi jamg’armasi auditining asosiy vazifalari nimalardan iborat?
2.
Mehnatga haq to’lash jamg’armasining shakllanish tamoyillarini tasniflab 
bering? 
3.
Ish haqi jamg’armasining shakllanish tartibi qaysi usullar bilan amalga 
oshiriladi? 
4.
Ish haqi jamg’armasining mutlaq farqlanishi qanday aniqlanadi? 
5.
Ish haqi jamg’armasining nisbiy farqlanishini qanday topiladi? 
6.
Nima sabablarga ko’ra asosiy ish haqi o’zgaradi? 
7.
Ijtimoiy xarakterdagi to’lovlarni tahlil qilish vazifalari nimalardan iborat? 
8.
Korxona personali mehnatiga haq to’lash mablag’larining o’zgarishiga 
qanday omillar ta’sir ko’rsatishi mumkin? 
9.
Ish haqining bir so’miga olinadigan sof foyda miqdorini aniqlang? 
10.
Ish haqi jamg’armasidan foydalanish samaradorligi qanday tahlil etiladi?