O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Adaptatsiya — organizmning o‘zgarayotgan muhitga moslashish jarayonidir. Bu xalqaro atama (termin) bo‘lib, organizmning umum tabiat, ishlab chiqarish sotsial sharoitlamgi moslashishini bildiradi. Adaptatsiya deganda tug‘ma, tug‘ilgandan so‘nggi hujayra, a’zo va organizm miqyosidagi butun moslashish faoliyati tushuniladi Adaptatsiya reaksiyasining asosiy qismi stress-sindrom hisoblanadi bu reaksiyalar majmuosi gipotalamo-gipofez buyrak usti tiziminig faoliyatini oshiradi, qonda adoptogen kortiokostreioidlar, kateholaminlar, garmonlami ko‘proq tushishiga olib keladi, gemostatik tizim faoliyatini kuchaytiradi. 9 Zamonaviy ma'lumotlarga ko‘ra odam organizimmmg tashqi muhitga moslashishi bilan bog‘liq salomatlik holati to‘rt xilga bo‘- linadi:
• Qoniqarli moslashish holati: bu sog‘lom odamning kundalik hayot faoliyatidir, normal hayot tarzida gomiyostaz organizmni boshqaruvchi tizimlaming juda kam kuch sarf etishi sababU saqlanadi
• Moslanish mexanizmlarining tanglik holati: salomatlik va kasallik o‘rtasidagi chegara hisoblanadi, boshqacha qiUb aytganda, bu holat yuqori darajaU funksiyalarga ega boshqaruvchi mexanizmlaming haddan tashqari zo‘riqib ishlashi natijasida vujudga keladi.
• Qoniqarsiz moslanish holati: bu holatda ftinksiyalar darajasi pasayadi,ftziologik tizimlar o‘rtasida kelishmovchiliklar hosil bo‘ladi va charchash holatlari paydo bo‘ladi bu holda gomeostaz organizmni boshqaruvchi tizimlarining o‘ta zo‘riqislii hisobiga saqlanadi.
• Moslanish tizimining buzilish holati: bunda organizmning faoUyat imkoniyatlari keskin pasayadi gomestoz barbod bo‘ladi, moslanlsh mexanizmlarining buzilishi ikki hil ko‘rinishda namoyon bo‘ladi: kasallik oldi va kasallik. Kasallik oldini olish choralatadbirlari tashqi muhitga moslanishini biologik mexanizmlarini kuchaytirishga qpratilgan bo‘lishi kerak. Chiniqtirish, jismoniy mashqlar, massaj va boshqa ta'surotlar yordamida har bir shaxs moslanish imkoniyatini ancha kengaytirishi mumkin. Massajning organizmga ta’sir etishiga qarab, shartli ravishda mahalliy va umumiy — ikki turi farqlanadi. Massajning mahalliy turida tananing ayrim qismlari (mushaklar-boylamlar), umumiy turda esa butun tana massaj qilinadi. Massaj uslublari yordamida bevosita ta'sir etilgan joyning o‘zigina Fziologik ta’sir ko'rsatiladi degan Fikr noto‘g‘ridir. Massaj jarayonida nerv oxirlari qitiqlanadi, bu hol markaziy nerv tizimiga ta’sir ko‘rsatib, turli a’zo va to‘qimalarning ftmksional holatini o‘zgartirishi mumkin. Odam organizimida mahhaUy va umumiy massajning ta’sir ko‘rsatish darajasi massajning davomiyligiga, massaj uslublariga, organizmning umumiy holatiga va boshqalarga bog‘liqdir.