O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Gaavda tuzilishi
1.Gipersteniklar (keng yelkali past bo’ylilar) - bunday odamlarning yelkalari keng, gavdalari vazmin, baquvvat va tiqmachoq, semiz bo’ladi.

• 
  Qo’l va oyoqlari tanasiga nisbatan kalta;
  
• 
  kalla, ko’krak va qorni deyarli keng hajmlidir.
  
• 
  Ularning qorni ham ko’kragiga nisbatan kattadir.
  
• 
  Tananing ko’ndalang o’lchami b’yiga nisbatan uzunroq, bo’ladi.
  

2. Asteniklar (uzun bo’yli, tor ko’kraklilar) –

• 
  bo’ylari uzun,
  
• 
  organizmi zaif taraqiy etgan,
  
• 
  vazni yengil,
  
• 
  qo’l va oyoqlari tanalariga qaraganda uzunroq, kishilar toifasidir.
  
• 
  Ularning ko’kraklari qorin qismidan katta va bo’yinlari uzun bo’ladi.
  

3. Normosteniklar (o’rta bo’ylilar) - Yuqorida bayon etilgan giperstenik va asteniklar o’rtasidagi odamlar o’rta b’ylilar hisoblanadi. Odam gavdasining tashqi tuzilishi ichki a‘zolar, qon tomirlar shakliga hamda tuzilishiga ham ta‘sir qiladi. Jumladan, giperstenik odamning diafragmasi yuqori joylashgan bo’lsa, Yuragi, me‘dasi katta hajmli va ko’ndalang o’rnashgan; aortasi keng, o’pkasi qisqa va ingichka, ichagi ko’proq gorizontal yo’nalishda taxlanib yotadi. Jigar, me‘da osti bezi, buyraklari, taloqning hajmi kattaroq bo’ladi. Asteniklarda esa deyarli hamma a‘zolari kichik bo’lib, pastroq, joylashadi. Lekin bu turdagi odamning ko’kragiga nisbatan o’pkasining uzun bo’lishi uni boshqa barcha a‘zolardan ajratib turadi.


Mavzu № 3 Davolovchi jismoniy tarbiyalashning umumiy asoslari - ish, shakllari. Harakat tartibotlari.
Mavzu rejasi:

1. 
   Harakat haqida tushuncha
   
2. 
   Tayanch harakat tizimi.
   
3. 
   Bemorning umumiy holatini, ahvolini belgilovchi bir necha alomatlar
   

Tayanch harakat tizimi va harakat tushunchasi
Kinematika lotinchada «harakatlanish» ma’nosini bildirib, reabilitatsiyada inson harakat a’zolarini, ularning fiziologiyasini o‘rganuvchi fanning bir bo‘limi hisoblanadi. Insonning harakatiga javob beruvchi tizim tayanch-harakat tizimidir. Tayanch harakat tizimi organizmning asosiy vazn qismini egallaydi va u ikki qismdan iborat:
1-aktiv qismi (faol);
2-passiv qismi (nofaol).
Bu ikki qismning tuzilishi farqli: faol qism muskullardan iborat, passiv qism esa suyaklar hamda ularga biriktirilgan boylam va paylardan iborat.
Muskullar, suyaklar va boylamlar bir-biriga bog‘liq. Insonning yer yuzida aniq harakatlanishini ta’minlashda markaziy va periferik asab tizimining ahamiyati katta.