O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti amirov s



Download 2,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/65
Sana14.02.2022
Hajmi2,73 Mb.
#448985
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   65
Bog'liq
nazariy elektrotexnika

Ustma-ustlash prinsipi va uni elektr zanjirlarini hisoblashda qo'llash 
Ustma-ustlash teoremasi

"Chiziqli elektr zanjirlarida o'zaro bog'liq 
bo'lmagan bir nechta manbalarning umumiy ta'siri alohida olingan har bir manba 
ta'siri natijalarining algebraik yig'indisiga teng"

Ma'lumki, kontur toklar usuliga binoan elektr zanjirida EYuK manbai ta'sirida 
shoxobchalardan o'tuvchi kontur toklar kontur EYuK larining chiziqli 
funksiyasidir. Matematik ko'rinishda bu quyidagi tenglik bilan ifodalanadi: 
ii
n
i
ik
k
Ε
I





1
1
(1.17)
(1.17) tenglamaning fizik ma'nosi shundan iboratki, murakkab chiziqli elektr 
zanjirining har bir shoxobchasidagi tok alohida olingan har bir 
EYuK manbaining 
ta'siridan hosil bo'lgan toklarning algebraik yig'indisiga teng

Bu prinsip 
superpozitsiya
(ustma-ustlash) prinsipi deyiladi. Ushbu prinsipga 
asosan kontur yoki shoxobchadagi toklarni aniqlash usuli
 ustma-ustlash usuli 
deb 
ataladi
.
Murakkab elektr zanjirni ustma-ustlash usulida hisoblash quyidagi ketma-
ketlikda bajariladi: 
a) har bir EYuK manbai ta'siridan shoxobchalarda hosil bo'lgan xususiy toklar 
aniqlanadi, bunda fikran sxemada yagona EYuK manbai qoldirilib, boshqa EYuK 


ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI 
47 
lar olib tashlanadi va ularning ichki qarshiliklari zanjirga EYuK lar o'rniga ulangan 
deb qabul qilinadi; 
b) shoxobchalardagi haqiqiy toklar esa alohida hisoblangan xususiy toklarning 
algebraik yig'indisiga teng bo'ladi. 
Agar chiziqli zanjirda tok manbalari ulangan bo'lsa, tugunlardagi potensiallar 
yoki shoxobchalardagi kuchlanishlar har bir tok manbai toklarining chiziqli 
funksiyasi bo'ladi. Ular matematik ko'rinishda quyidagi formula bilan ifodalandi: 
 
.
1
1
1
ik
q
i
i
k
k
Ι
U







(1.18)
(1.18) formulaning fizik ma'nosi: chiziqli elektr zanjirda har bir tugunning 
potensiali shu tugunda alohida har bir tok manbaining ta'siridan hosil bo'lgan 
potensiallarning algebraik yig'indisiga tengdir. Ustma-ustlash usuliga binoan har 
bir tugun potensialini aniqlashda fikran bitta tok manbai qoldirilib, qolganlari 
sxemadan 
chiqariladi, 
ularning 
o'rniga 
esa 
tok 
manbalarining 
ichki 
o'tkazuvchanliklari ulangan deb qaraladi (ideal tok manbaida 
G
ich
 = 0
bo'lganligi 
sababli shoxobcha uzuq qoldiriladi). 
Agar murakkab zanjirga bir vaqtda EYuK va tok manbalari ulangan bo'lsa, 
bunda ham ustma-ustlash usulini qo'llash mumkin. 
Masala:
1.38-rasmdagi sxema uchun ustma-ustlash usuli
yordamida shoxobchalardagi toklarni aniqlang va quvvatlar balansini tekshiring.

Berilgan:
R
1
 = 2 Оm, R
2
 = 4 Оm, R
3
 = 6 Оm, I
TM
 = 5 А, Е = 24 V. 

Download 2,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   65




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish