Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkent moliya instituti

Buyuk Britaniya qimmatli qog‘ozlar bozorini tartiblashtirish tajribasi
 
1980-1990 yillarda tartiblashtirish tizimini isloh qilinishi natijasida avval 1986 
yilda “Moliyaviy hizmatlar to‘g‘risidagi” qonunga binoan “super-o‘zini o‘zi 
muvofiqlashtirish 
tashkiloti” 
tuzilib, 
keyinchalik 
“kvazi-hukumat”, lekin 
nodavlat,makroregulyatori tuzilgan. Makroregulyatorning bosh va asosiy tashkiloti 
(organi) moliyaviy hizmatlar bo‘yicha Kengash hisoblanadi. Bu organ hozirda moliya 
bozorining barcha qatnashchilari va segmentlarini tartiblashtiradi, Davlat G‘aznachiligi 
orqali yillik hisobotlarni Parlamentga beradi. Makroregulyatorning Kengashiga 2001 yil 
dekabrdagi “Moliyaviy hizmatlar va bozorlar to‘g‘risidagi” qonunga binoan barcha 
regulyativ vakolat va funksiyalar berilgan bo‘lib, uning faoliyati davlat byudjetidan 
moliyalashtirilmaydi, balki uning harajatlari moliya bozori qatnashchilari tomonidan 
qoplanadi.
Germaniya qimmatli qog‘ozlar bozorini tartiblashtirish tajribasi
 
1995 yilda “Moliya bozorini rivojlantirishga ko‘maklashish to‘g‘risidagi” 
qonunga binoan federal regulyativ organ bo‘lgan “Qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha 
Komissiya” tuzilgan. Bu organga parallel holda Frankfurt fond birjasida “Stats-
komissariat” tashkil etilgan bo‘lib (bu organni stats-komissar boshqaradi), bu organ 
birjalar faoliyatini tartiblashiradi (shunga o‘hshash organ Lyuksemburgda “Birjaviy 
kuzatuv kengash” bo‘lib, u yagona va bosh regulyator hisoblanadi). Bunga qaramasdan, 
Komissiya rasmiy ravishda bosh regulyator hisoblanadi.
Ammo, Germaniyada bozorning professional qatnashchilari banklar bo‘lgani 
uchun, bozorni tartiblashtirishda asosiy rolni “Banklar ustidan Federal nazorat palatasi” 
o‘ynaydi. Aynan shu federal organ fond bozorining barcha qatnashchilari faoliyatini 
muvofiqlashtiradi va nazorat qiladi. Shunga o‘hshash banklarning regulyativ organi 
(Bank inspektsiyasi) Shvetsiyada mavjud bo‘lib, bu organ qimmatli qog‘ozlar bozorida 
yagona va bosh regulyator hisoblanadi.
Shunday qilib, Germaniyada biramasiga bir nechta regulyator mavjud.