O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti

Banklarni reytingi va uni baholash usullari.

Har qanday faoliyat yurituvchi iqtisodiy sub‘ektga nisbatan baho bevosita unga berilgan reyting natijalari yoki nazorat usullari orqali aniqlanadi.
XX asr oxirida har bir sohada o‘z etakchilarini bilish istagi kuchaydi. Eng yaxshi korxona, eng yaxshi bank, eng yaxshi mutaxassis, eng rivojlangan tuman, viloyat, mamlakat va hokazolar.
O‘z o‘rnini aniqlab olishga harakat qilish biznesga ham xosdir. Bu sohada ham dastlabki o‘nta eng yirik bank, ishonchlilar orasida eng ishonchli sug‘urta agentliklari, dunyoning yuzta eng yirik korxonasi va boshqalar aniqlanmoqda. Reyting bo‘lmasa, na butun amaliy hayotni, na shaxsiy hayotni tasavvur qilish mumkin. Chunki «Kimga qarab ish tutish kerak, kim bilan bitim tuzsa bo‘ladi, mening ishonchli sherigim kim?» degan muammolarga duch kelamiz.
Reyting - bu muayyan ob‘ekt yoki sub‘ekt to‘g‘risidagi natijaviy baho bo‘lib, qaror qabul qilish bo‘yicha g‘oyat muhim vosita hisoblanadi. Chunki u, aytaylik, bankirga bankning taraqqiy etish yo‘nalishini, ishbilarmonlikning jonlanishini, demak, foyda olish imkoniyatlarini ham hech shubhasiz ko‘rsatib beradi. Shuningdek, reyting tizimi:

• 
  banklar faoliyatini xalqaro amaliyotda qabul qilingan me‘yorlar asosida qiyosiy tahlil qilishda;
  
• 
  mazkur bankning moliyaviy bozordagi o‘rnini, nufuzini, shuningdek, muammoli banklarni aniqlashda;
  
• 
  banklar taraqqiyotidagi mayl (tendentsiya)larni kuzatish, umumlashtiruvchi va xususiy ko‘rsatkichlarning dinamikasini tahlil qilishda;
  
• 
  banklar samaradorligiga baho berishda juda ham zarur.
  

Barcha manfaatdor tomonlarning xohish va istaklarini inobatga oluvchi reyting usuli yordamida aholi omonatlari qaerlarda ko‘proq, qaysi banklarda qanday foizlarda joylashtirilyapti, depozitlar bo‘yicha ahvol qanday, sertifikat va aktsiyalarning sotib olinishi qay darajada kabi savollarga ham javob olish mumkin.
Xalqaro amaliyotda bank reytinglarini baholashning juda ko‘p turlari mavjud. Ular ichida quyidagi ikki usul eng ko‘p tarqalgan:

• 
  miqdoriy ko‘rsatkichlar orqali baholash;
  
• 
  sifat ko‘rsatkichlari orqali baholash.