O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet361/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   357   358   359   360   361   362   363   364   ...   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

km3 ko’proq, ya’ni 2550 km3 muz olmoqda. 

Antarktidada  og’irlik  kuchining  taqsimlanishini  o’rgangan  geofiziklar 

materik  massasi  muz  hisobiga  juda  kattalashganiga  qaramay,  Antarktida  massasi 

umuman  kamaymayotganligini  aniqlashdi.  Aftidan,  muzning  og’irligi  ta’sirida 

Antarktida  izostatik  ravishda  cho’kkan  va  yer  po’stining  ostidagi  modda 

materikdan  turli  tomonga  ketib  qolgan.  Antarktida  700-800  m  cho’kkan  bo’lishi 

mumkin. Muzlik davrigacha Antarktida dengiz sathidan 1500 chamasida baland 

bo’lib,  juda  yuksak  materik  hisoblanar  edi.  Hozirgi  Antarktidaning  balandligi  va 

hajmi izostatik protsesslardan boshqa protsesslarga ham bog’liq, albatta. 

Antarktida  sohilining  ayrim  uchastkalari  (Ross  dengizi  sektorida) 

to’rtlamchi davrda ko’tarilgan ko’rinadi, ammo butun Antarktidaning ko’tarilgan-

ko’tarilmaganligi aniqlangani yo’q. 

Pirovardida  Antarktidaning  regional  tabiiy  tafovutlarini  ta’kidlab  o’tamiz. 

Avvalo,  Sharqiy  Antarktidadagi  Sovetskoe  platosi  (Qutb  atrofidagi  plato)  atrofini 

va Antarktidaning periferik halqasini alohida aytib o’tish kerak. Ularning geografik 

tafovutlari  yuqorida  tasvir  etildi.  Aftidan,  G’arbiy  Antarktida  past-baland  rel’efi 

bilan ajralib turadi. Ikkala yirik rayonning ichkarisida g’oyat oftobli va o’ziga xos 

tabiatli  vohalarni  ajratish  zarur.  Shel‘f  muzliklarining  ham  o’ziga  yarasha 

xususiyatlari  bor:  rel‘efi  yassi,  stok  shamollari  kam,  tez-tez  siklon  keladi, 

siklonlarning  bir  kelishi  bilan  ikkinchi  kelishi  orasidagi  davrda  temperatura  katta 

tafovut qiladi. Okeanda zonal chegaralardan qat’iy nazar maxsus rayonlar-orollar 

ajratiladi. Eng yirik Kergelen, Makkuori va Folklend orollarida yuksak darajadagi 

o’simliklarning xilma-xil florasi bor. 

Materiklar  ichida  eng  balandi  bo’lgan  Antarktida  tabiatida  balandlik 

mintaqalariga  bo’linish  belgilari  ham  bor,  ammo  bu  bo’linish  boshqa 

materiklardagiga nisbatan o’zgachadir. Avvalo qoyalar va qor (muz) yuzasiga turli 

miqdorda oftob tushadi. Balandlik mintaqalari ostidagi yuzaning xarakteriga qarab 

farq  qiladi.  Nunataklarning  qoramtir  yuzalari  markaziy  qismda  yoki  qirg’oqda 

joylashganidan  qat’iy  nazar  kunduzi  qattiq  isiydi,  ularda  balandlik  mintaqalariga 

bo’linish belgilari unchalik sezylmaydi. Aksincha,  materikning qor-muz yuzasida 

balandlik  mintaqalariga  bo’linish  belgilari  tamomila  ravshan  ko’rinadi.  Dengiz 

sathidan  500-1000  m  balandda  qor  erishi  mutlaqo  to’xtaydi;  balandga  ko’tarilgan 

sari  temperatura  o’rtacha  kengliklardagiga  nisbatan  ham  keskin  pasayib  boradi, 

chunki  Antarktidadagi  vertikal  temperatura  gradiyenti  juda  katta.  Ammo,  bu 

o’zgarishlar  ayni  vaqtda  kenglik  zonalariga  ham  bog’liq  ekanligini  qayd  qilib 

o’tish zarur. 

Antarktidani  rel‘ef  xarakteri  va  geologik  tuzilishi  jihatidan  Sharqiy  va 

G’arbiy Antarktidaga ajratish kerak. Sharqiy Antarktida yotiq gumbaz yoki muzlik 

qalqonidan  iborat.  Qalqonning  o’rta  qismi  keng  muz  plato  -  Sovetskoe  platosi 

(Qutb  atrofidagi  plato)  bilan  band.  Qalqonning  yon  bag’irlari  okeanga  avval 

yotiqligicha,  so’ngra  tikroq  tushadi,  ayni  vaqtda  profilda  elliptik  egri  chiziqqa 

o’xshaydi.  Yassi  asosda  bemalol  yoyilib  ketadigan  muz  sirti  shunday  shaklga 

kiradi. 



Antarktikadagi  muzlik  gumbazining  eng  baland  nuqtasi  (dengiz  sathidan 

4000  m  yuqori)  82°  janubiy  kenglik  bilan  75°  sharqiy  uzunlik  atrofida,  Polyus 




Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   357   358   359   360   361   362   363   364   ...   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish