O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Yangi  Zelandiya  ikkita  yirik  orol  -  Shimoliy  va  Janubiy  orollar  bilan  bir 

qancha  mayda  orollardan  iborat.  Bu  orollar  birgalikda  mustaqil  okean  o’lkasini 

hosil qiladi. Bu o’lka landshaftlarining tiplari jihatdan Melaneziyaga yaqin turadi. 

Bu  o’lka  34°23'  janubiy  kenglik  bilan  47°23'  janubiy  kenglik  oralig’ida  bo’lib, 

Okeaniyaning eng janub tomonidadir. Yangi Zelandiya orollari suv ostadagi Yangi 

Zelandiya  platosidan  ko’tarilib  turadi  va  janubi-g’arbdan  shimoli-sharqqa  tomon 

1500 km dan ortiqroq masofaga cho’zilar ekan, suv ostidagi chuqur  Kermadek va 

Tonga botiqlari bo’ylab davom etadigan yirik razlom chizig’iga ergashadi. Orollar 

Avstraliyadan  2000  km  dan  ham  olisroq  bo’lib,  qadimgi  Tasmantis  materigining 

suvga botmay qolgan qismi hisoblanadi. 

Yangi  Zelandiya  strukturalari  yuqori  paleozoy  burmalaridan  hosil  bo’la 

boshlagan,  lekin  eng  muhim  tog’  hosil  bo’lish  protsesslari  mezozoy  erasida  va 

paleogen davrida ro’y bergan, shundan keyin tektonik tinchlik va peneplenlashish 

davri  uzoq  davom  etgan.  Pliotsen  davrida  yangi  burmalar  hosil  bo’lgan, 

shuningdek, yirik uzilma dislokatsiyalar va differentsial tik harakatlar ro’y bergan, 

natijada  qadimgi  quruqlik  gorst palaxsa massivlariga bo’lingan  va  qirg’oqlarning 

shakli  tayin  bo’lib  qolgan.  Shimoliy  orolda  shu  munosabat  bilan  kuchli  vulqon 

protsesslar  ro’y  bergan.  Bo’r  davrining  oxiridan  boshlab  Yangi  Zelandiya  Yangi 

Gvineyadan va shu orol orqali Avstraliyadan uzilib ketgan. Neogen davrida orollar 

Janubiy Amerikaga Antarktida orqali qisqa vaqt bog’lanib turgan bo’lishi kerak. 

Organik dunyo asosan tashqaridan to’lmay taraqqiy etgan. Shunga asoslanib, 

Yangi  Zelandiya  Paleotropiklarning  mustaqil  floristik  kichik  oblastiga  va  alohida 

fauna  oblastiga  ajratiladi.  Orollardagi  floraning  74  protsenti  endemik 

o’simliklardan  iborat  bo’lib,  turlari  kamroq.  Daraxtsimon  maxsus  paporotniklar 

(siateya,  diksoniya),  igna  bargli  daraxtlar,  jumladan  kauri  va  totara,  yastiqqa 

o’xshaydigan  daraxtsimon  o’simliklar,  Yangi  Zelandiyaning  sertola  zig’iri 

(nilufarlar oilasidan) Yangi Zelandiyaning o’ziga xos o’simliklaridir. Maleziya va 

Avstraliya  florasining  eng  muhim  namoyandadari-mirta  va  doimiy  yashil  boshqa 

ikki pallalilar, shuningdek epakrid va proteylar oilasiga kiradigan turlardir. Yangi 

Zelandiyaning  Janubiy  Amerikaga  bog’langanligini  Antarktika  florasining  turlari 

(doimiy yashil buk va hokazo) tasdiqlaydi. 

Yangi  Zelandiya  faunasi  ham  endemiklarning  ko’pligi  va  juda  qadimiyligi 

bilan xarakterlidir. Orolning o’zida sut emizuvchilaridan ko’rshapalakning ikki turi 

va  kalamushning  bir  turi  yashaydi,  xolos.  Uchmaydigan  qushlar  ko’p,  jumladan 

ko’zi tumshug’ining uchida bo’ladigan kivi va boyqushga o’xshaydigan, yumshoq 

patli  to’tilar  e’tiborni  jalb  etadi.  Bo’yi  3  m  gacha  boradigan  moa  qushini  o’tgan 

---

asrda ham uchratish mumkin edi. Uchadigan qushlar kam, jumladan nestor degan 

yirik  to’tiqush orollarga  qo’ylar  keltirilgandan  keyin  hasharotxo’r  qushdan xavfli 

yirtqich  qushga  aylandi:  u  qo’ylarning  terisini  cho’qib,  yog’ini  eydi.  Orollarda 

gatteriya  saqlanib  qolgan.  Bu  eng  qadimgi  sudralib  yuruvchilar  (ibtidoiy 

kaltakesaklar)ning birdan-bir vakilidir. 

Yangi  Zelandiyaning  juda  ham  cho’ziqligi,  mo’’tadil  va  subtropik  iqlim 

mintaqalarida joylashganligi, geologik tuzilishi va rel‘efi keskin tafovut qilganligi 

sababli, Shimoliy va Janubiy orollarning tabiati juda rang-barang.