O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Mahalliy nomlari: mogilnik(rus.), isiriq (o’zb), qazorispan (toj), yuzarlik (turk).
Tuyatovondoshlar oilasiga mansub, bo’yi 40-7 sm atrofidagi ko’p yillik o’tchil o’simlik (rasm 53).
Ekologiyasi: yao’l, adir, tog’ etaklarida joylashgan qishloqlar, eski qo’ralar, hududlar atrofida, yo’l yoqalarida, inqirozga uchragan yaylovlarda ko’p o’sadi.

Rasm-10 Isiriq, gullash pallasi

Fyenologiyasi. Apryel oyining boshlaridan ko’kara boshlaydi, mayda gullaydi, urug’lari iyunda pishadi. Yaylovbopligi.Uni ko’kat holida chorva mollari kam yeydi; qurigan novdalari, urug’i, qishda qisman yeyiladi. Novdalarida (1, 5-3, 5%), barglarida (2, 2-4, 9%), urug’larida (2, 3-4, 6%) alkalloidlar miqdori turlichA*. Unda garmalin, garmin, garmalol, vazitsin, pyeganin alkalloidlari mavjudligi aniqlangan.

Kimyoviy takibi. Isiriqning gullash davrida tayyorlangan pichani quyidagi kimyoviy tarkibga ega: protyein – 24,1%, yog’ – 3,7%, kul moddalari – 17,8% , AEM – 30, 7%, klyetchatka – 18,1%.
Isiriqdan tayyorlangan dori-darmonlar xalq tabobatida kyeng qo’llaniladi, urug’ida esa qizil va jigar rang buyoqlar tayyorlanadigan moddalar bor.
TRICHODESMA INCANUM D.C.
Mahalliy nomlari: kampirchopon (o’zb.) Botanik tavsifi: Govzabonguldoshlar oilasiga mansub ko’p yillik o’simlik, bo’yi 1 myetrgachayetadi; yonboshga ham ancha kuchli rivojlanadigan o’t (rasm 54) kuchli shoxlangan.

Rasm-11 Kampirchopon
Barglari tanasida juft-juft bo’lib joylashadi, ovalsimon yoki nashtar shaklida, uchi o’tkir. Barg va novdalari oqish tukchalar bilan zich qoplagan. Gullari yirik (2-2,5 sm), asosan ko’kimtir tusli: Gultoj barglar kyeng ochilgan kosacha hosil qiladi.
Urug’lari nisbatan yirik (6-10 mm), yassi, oval yoki yuraksimon 1000 dona urug’ining vozni 55-57 g.