O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

AMMODENDRON CONOLLYI BUNGE.
Mahalliy nomlari: pyeschanaya akatsiya (rus), qoyan-suyyek (qozoq), qum akatsiyasi (o’zb.) Botanik tavsifi: dukkakdoshlar oilasiga mansub daraxt (rasm 52), bo’yi 4-9 m, shoxlarining uzunligi 1-3 m.



a b
Rasm. Qum akatsiyasi: a-umumiy ko’rinish, b-gullari
Barglari mayda, barg uchlari tikanli, binafsha rangli.
Vyegyetativ novdalar o’suvchi, kam o’suvchi va pastdan o’suvchi turlardan iborat.
Ildiz tizimi univyersal tipli, o’q ildizi 2-3 myetr chuqurlikgacha rivojlansa, boshqa ildizlari 5-8 myetr yonboshga tarqalgan. Gullari qoramtir-binafsharang.
Ekologiyasi: qumli cho’lda tarqalgan. Aksariat qo’chuvchan, o’ydim -qator qumlarda uchraydi. Qoraqum va Qizilqumning endyemigi. Yaylov inqirozi indikatori sifatida kuchli buzilaboshlagan qum maydonlarda zichligi osha boradi.
Fyenologiyasi: urug’idan martning o’rtasi-apryelda maysalaydi, katta yoshdagilari apryelda ko’karadi. Gyenyerativ fazasi 4-7 yoshda kuzatiladi.
Vyegyetativ usul va urug’lari yordamida ko’payadi.
Yaylovbopligi: zararli o’simliklar guruhiga kiritilgan. Yaylovlarda yeyiluvchaligi qoniqarli emas.
Asosan qish mavsumida alkalloidlar miqdori parchalanib kamaygach, tuya va qo’ylar barglari i novdalarini qisman yeyishi mumkin.
Ildizi rangboplik xususiyatiga ega, junni to’g’ sariq rangga bo’yashga yaroqli, yog’ochi mustahkam va qattiq.
Gullash pallasida asal yiquvchi tur.
Zaharlilik xususiyatlari. Barglari, myevasi, ildizi tarkibida ammodyendrin, paxikarpin kabi alkalloidlar bo’lganligi tufayli zaharli tur hisoblanadi.
Oziqaboplik jihatidan baholanadigan bo’lsa, qum akatsiyasi to’yimliligi past o’simlik. Jumladan, vyegyetatsiyasi so’ngida ozuqasi tarkibidagi protyein miqdori 7,5% dan oshmaydi. Klyetchatka miqdori 30%, AEM-54,4 kul-6,3%.
Cho’l sharoitida manzarali o’simlik sifatida ham e'tiborga sazovor.
PEGANUM HARMALA