O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Aybdor o’z qilmishiga chin ko’ngildan pushaymon bo’lganligi 
munosabati bilan javobgarlikdan ozod qilish
Javobgarlikdan ozod qilishning 66-moddada belgilangan shakli aybdor o’z 
qilmishiga amalda pushaymon bo’lganligi munosabati bilan javobgarlikdan ozod 
qilishdan iborat. Ushbu moddaga ko’ra, ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan yoki uncha 
og’ir bo’lmagan jinoyatni birinchi marta sodir etgan shaxs o’z aybini bo’yniga 
olish to’g’risida arz qilgan, chin ko’ngildan pushaymon bo’lgan, jinoyatning 
ochilishiga faol yordam bergan va keltirilgan zararni bartaraf qilgan bo’lsa 
javobgarlikdan ozod qilinishi mumkin bo’ladi. Javobgarlikdan ozod qilishning 
ushbu shakli uchun o’ziga xos talablar mavjuddir. Ularni quyidagilarga ajratish 
mumkin: 

---

153 

qilmishning ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan yoki uncha og’ir bo’lmagan 
jinoyat ekanligi; 

shaxsning jinoyatni birinchi marta sodir etganligi; 

aybini o’z bo’yniga olish to’g’risida arz qilganligi; 

qilmishidan chin ko’ngildan pushaymon bo’lganligi; 

jinoyatning ochilishiga faol yordam berganligi; 

keltirilgan zararni bartaraf qilganligi. 
Javobgarlikdan ozod qilish uchun mazkur talablarning mavjudligi tergov 
yoki sud tomonidan javobgarlikni bekor qilinishiga olib keladi.
Dastlabki talab ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan yoki uncha og’ir bo’lmagan 
jinoyat ekanligi bilan bog’liqdir. Bunga sodir etilgan jinoyat uchun ozodlikdan 
mahrum qilish jazosining besh yildan ko’p bo’lmagan muddati belgilangan 
jinoyatlar hamda ehtiyotsizlikdan sodir etilgan jinoyatlar kiradi. Bunday 
jinoyatlarni birinchi marta sodir etgan shaxslarni ma’naviy-axloqiy jihatlari og’ir 
yoki o’ta og’ir jinoyatlarni sodir etgan shaxslarnikiga qaraganda tuzalish yo’liga 
o’tishga ancha moyil bo’ladi.
Jinoyatning birinchi marta sodir etilganligi bunda aybdor bo’lgan shaxsning 
tuzalish yo’liga kirishini nisbatan osonlashtiradi. Ilgari ham jinoyat qilgan, jinoyat-
protsessual jarayonidan o’tgan sudlangan shaxslarga qaraganda yengilroq 
choralarni qo’llash ijobiy natijalarni berishi mumkin. Zero, sudlanish natijasida 
Topshiriq
To’rt kishi fermerning qo’rasidan qo’y o’g’irlash maqsadida kechasi kelishdi.
Ularning harakatidan qo’ylar bezovtalanib qolishdi, itlar vovullay boshladi.
To’rtovi qochmoqchi bo’lganda, fermer ularning yo’lini to’sib chiqdi. Bittasi
orqa tomonga yugurib qochib ketdi. Qolgan uchtasi fermerga hujum qildi va
uning qarshiligini yengib, og’ziga latta tiqishdi, oyoq-qo’lini bog’lashdi.
Militsiyaga aytsa o’ldirib yuborish bilan qo’rqitishdi. Fermer iskanjadan qutuldi
va militsiyaga voqeani aytdi. O’g’rilar qo’lga tushirilib, tergov boshlandi.
To’rtovidan qochib ketgani o’z harakatlarini jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy
qaytish deb baholashni so’radi.