O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

21-rasm.
 
Muddati o’tib ketganligi uchun javobgarlikdan ozod qilish
 
Ushbu muddatlar o’tib bo’lganidan so’ng, javobgarlikka tortish muddatlari 
o’tib ketganligi munosabati bilan javobgarlikdan ozod qilish holati qo’llaniladi. 
Masalan, ma’muriy jazo qo’llanilganidan so’ng tilanchilik qilish (127
1
-modda) 
jinoyatining birinchi va ikkinchi qismi ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan jinoyatlar 
toifasiga kiritilib, uning sodir etilishi faktidan boshlab ikki yilgacha, jinoyatning 
uchinchi qismi bo’yicha to’rt yil mobaynida jazo qo’llanilmasa javobgarlikdan 
ozod qilinadi.
Muddatlar o’tishining qo’llanilishida jinoyat sodir etgan shaxsning tergov 
yoki suddan yashirinishi bilan bog’liq muhim jihat shundaki, shaxsning qochib 
ketishi bu muddatlar o’tishini to’xtatib qo’yadi. Misol uchun, biror shaxs JKning 
277-moddasi birinchi qismidagi bezorilik jinoyatini 2020 yil 15 may kuni sodir 
etib, 20 may kuni tergov boshlangandan so’ng qochib ketsa, shu kundan 
muddatning o’tishi to’xtatiladi. Ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan jinoyat uchun 
belgilangan ikki yildan so’ng, 2022 yil 21 may kuni ushlansa ham javobgarlikdan 
qutulib qolmaydi. Chunki u ushlangan kundan javobgarlikka tortish muddati 
tiklanadi, muddat besh kun o’tgandan boshlab hisoblanadi.
Jinoyat kodeksining 64-moddasi to’rtinchi qismi bo’yicha og’ir yoki o’ta 
og’ir jinoyat sodir etgan shaxs muddatlar o’tmasdan qasddan yangi jinoyat sodir 
etsa, muddatning o’tishi uziladi. Yangi jinoyat sodir etilgan kundan boshlab 
javobgarlikka tortish muddati yangidan hisoblanishi boshlanadi. Masalan, 2015 yil 
20 fevralda og’ir jinoyat sodir etilgan va buning muddati 2023 yil 20 fevral kuni 
ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan jinoyat sodir etilgan kundan 
boshlab 
2 yil
uncha og’ir bo’lmagan jinoyat sodir etilgan kundan boshlab 
4 yil
og’ir jinoyat sodir etilgan kundan boshlab 
8 yil
o’ta og’ir jinoyat sodir etilgan kundan boshlab 
14 yil
ushbu muddatlar JKning 150-157-moddalari, 158-moddasi I qismi, 159-moddasi 
III va IV qismi, 160,161 va 244
2
-moddalarida belgilangan jinoyatni sodir etgan 
shaxslarga nisbatan qo’llanilmaydi 

---

150 
tugashi kerak, lekin u 2020 yil 19 mart kuni qasddan yangi jinoyat sodir esa, sakkiz 
yillik javobgarlikka tortish muddati 2020 yil 19 mart kunidan qaytadan boshlanadi. 
Mazkur qoida barcha jinoyatlar uchun taalluqli emas. Zero, ijtimoiy xavfi katta 
bo’lmagan va uncha og’ir bo’lmagan jinoyat sodir etilganlik uchun har bir jinoyat 
alohida-alohida tartibda hisoblanadi.
Sud va tergovdan qochib ketish holatlari amaliyotda muntazam uchrab 
turadigan holatlar bo’lib, jinoyat sodir etgan shaxslar jazodan shu yo’l bilan qutulib 
qolishga harakat qilishadi. Jinoyat qonunchiligida bunga ham aniqlik kiritilib, endi 
ijtimoiy xavfi katta bo’lmagan va uncha og’ir bo’lmagan jinoyat sodir etilganlik 
uchun 10 yil, og’ir va o’ta og’ir jinoyat sodir etilganlik uchun 25 yil o’tgan bo’lsa, 
shaxsni javobgarlikka tortish mumkin emas.
Jinoyatda ishtirokchilik holatlari bo’yicha muddatlarning o’tishi har bir 
ishtirokchiga nisbatan alohida qo’llaniladi. Agar jinoyat jinoyatlar jamidan iborat 
bo’lib, ishtirokchilarning jinoiy niyati bilan qamrab olingan va ularning o’zlari 
qatnashgan jinoyatlari aniqlanib, ularning aybi darajasidagi alohida muddatlar 
qo’llaniladi.
Jinoyat kodeksida umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosi (97 va 155-
moddalar bo’yicha) ko’zda tutilgan jinoyatlar uchun muddatlarni qo’llash sud 
tomonidan hal etiladi. Sud ushbu jazoni qo’llashni zarur deb topmasa, o’rniga 
ozodlikdan mahrum qilish jazosini qo’llaydi.