|
1.2. Triprenilfenollar
Yuqorida aytib o'tilgan fenilspirodriman triprenilfenollardan farqli o'laroq, bu metabolitlar sinfi chiziqli prenil guruhiga va pirano [2,3-e] izoindolin-3-tritsiklik tuzilishga ega. Gibberillin A (1) va gibberillin B (2) bu sinfning birinchi a'zolari bo'lgan va Stachybotrys sp CS-710-01 shtammidan ajratilgan (Florida shtatida to'plangan sho'r suvdan olingan) [27]. Gibberillin C (3) metaboliti S. parvispora F4708 shtammining kul`tural suyuqligidan olingan (Yaponiyaning Sayama prefekturasida to'plangan bargdan olingan) [28,29]. Ularning tuzilishlari YAMR va massa spektrlari tahlillar yordamida hamda metillangan hosilalarini ROESY spektroskopiyasi orqali aniqlandi. Bundan tashqari, 1-3 birikmalarning stereokimyosini, pirano [2,3-e] izoindolin-3-on moddaning sintez qilish orqali tasdiqlandi [30]. 2013 yilda gibberillin C ning birinchi umumiy sintezi oshkor qilindi va gibberillin C ning tuzilishi qayta ko'rib chiqildi [31].
Plazminogenning fibrin bilan bog'lanishini kuchaytiradigan mikrobial metabolitni izlashda staplabin (4) deb nomlangan bitta yangi triprenil fenol S. mikrosporasi IFO 30018 shtammining kul`tural suyuqligidan ajratib olindi [32]. Staplabin Glu-Plg va Lys-Plg tarkibida ularning fibrinni bog'lab turishi va Plg aktivatorlari tomonidan yuqori samaradorlik bilan faollashishi uchunkonformatsion o'zgarishni keltirib chiqardi [33, 34, 35]. Hisobotdan ko'p o'tmay, SMTPs-1-6 (5-10) deb nomlangan yana oltita birikma o'zaro munosabatlarni rivojlantirishdan himoya qilish guruhi tomonidan ajratilgan [36, 37]. Olingan 5-10 birikmalarning tuzilishlari YAMR va mass- spektr ma'lumotlarini tahlil qilish yo'li bilan aniqlandi va ularning nisbiy konfiguratsiyalari 1H - 1H YAMR spin-spin ta'sir konstantalari va ROESY ma'lumotlarini tahlil qilish orqali tayinlandi. Gidroksillangan izoprenli yon zanjirga ega bo'lgan SMTP-2 (5) birikmadan tashqari, qolgan birikmalar N bilan bog'langan yon zanjir qismida farq qiladi. SMTPs-4-6 (8-10)birikmalar 5 ga nisbatan bir necha baravar faol ekanligi aniqlandi, SMTPs-1-3 (5-7) esa plazminogen aktivatsiyasiga nisbatan 5 birikmadan ancha kam faollikka ega ekanligi aniqlandi. Ushbu natijalar nafaqat molekuladagi dimetilnonil qismining gidrofilligi yoki qutblanishining ortishi uning faolligi pasayishiga olib keldi, balki qutblanmagan aminokislota qismiga ega bo'lgan staplabin analoglari staplabinga qaraganda ancha faol ekanligini ko'rsatdi.
Keyinchalik psevdosimmetrik tuzilishga ega bo'lgan ikkita staplabin analogi, shuningdek, SMTP-7 (11) va SMTP-8 (12) birikmalar olingan. Birinchisi ikkita bir xil staplabinli yadrodan va ornitindan iborat bo'lib, ularni birlashtirgan. Ushbu birikmalar plazminogen faollashuvini va fibrinoliz darajasini staplabindan yuqori ekanligini ko'rsatdi [38]. Bundan tashqari, SMTP-7 (11) plazminogen aktivatsiyasining konformatsion regulyatsiyasini o'rganish va antitrombotik vositalarni ishlab chiqish uchun foydali vositalar bilan ta'minlanganligi ko'rsatilgan [38]. Yaqinda o'tkazilgan tadqiqotlar yallig'lanishni bostirish, tromblarni tozalash, superoksid ishlab chiqarish va matritsali metalloproteinaz-9 ekspressiyasi kabi bir qator kemiruvchilar modellarida miya ishemiyasi reperfuzion shikastlanishini yaxshilashda SMTP-7 (11) birikmaning in vivo jonli samaradorligini ko'rsatdi [39, 40, 41, 42, 43]. Qizig'i shundaki, SMTP-7 nevrologik defitsitni, infarkt kattaligini va gemorragik transformatsiyani yaxshilash orqali maymun modelida trombotik qon tomirini davolashda samarali ekanligi isbotlangan. Bundan tashqari, vaqtinchalik va doimiy fokal qon tomirlari, tromboz va qon ketishining kemiruvchi modellaridagi natijalar SMTP-7 (11) birikmaning samaradorligi uning regulyatsiya qilingan profibrinolitik ta'siriga va ehtimol uning neyroprotektiv xususiyatlariga bog'liqligini tasdiqlaydi [44]. Ko'rinishidan, SMTP-7 (11) birikmaning ushbu farmakologik baholashlari shuni ko'rsatadiki, birikma trombotik va embolik asoratlarni davolash uchun umid beruvchi dori hisoblanadi. Hozirda batafsil tekshiruvlar olib borilmoqda. Keyinchalik, S. mikrospora kul`turasida staplabin oilasining birikmasini tanlab ishlab chiqarishga urinish uchun mualliflar ushbu metabolitlarning ishlab chiqarilishi mikrobial kul`turasini qisman molekulyar tarkibiy qism bo'lgan aminokislota yoki aminospirt birikmalari bilan oziqlantirish orqali sezilarli darajada ko'tarilganligini aniqladilar. Ushbu natija amin bilan oziqlanadigan kul`turaning yangi biologik ahamiyatga ega molekulalarni ishlab chiqarishi mumkinligini ko'rsatdi [45]. 2003 yilda mualliflar SMTPlarning aminokislotalar qismidagi ?-uglerodning konfiguratsiyasi SMTP ishlab chiqarish uchun kul`turaga berilgan aminokislota bilan bir xil bo'lganligini aniqladilar: D seriyali SMTPlar uchun R konfiguratsiyasi va tabiiy analoglar uchun S konfiguratsiyasi bo'ladi [46].
S. mikrospora IFO 30018 zamburug'i shtammidan SMTP-0 (13) metabolitini, zamburug'ni NH4Cl sharoitida o'stirish orqali aniqlandi. Barcha SMTP kongenerlari bir xil S. microspora IFO 30018 zamburug' shtammidan olinganligi sababli, mualliflar boshqa SMTP birikmalarning digidropiran qismining tuzilishini SMTP-0 (13) bilan izomerlar deb hisoblashgan [36, 37]. Ushbu xulosa N bilan bog'langan yon zanjiri (masalan, staplabin va SMTP-1) bilan 13 birikma va izomerlar orasidagi optik aylanishlarning o'xshashligi bilan tushuntiriladi. SMTP-0 (13) plazminogen aktivlanishni targ'ib qilishda faol bo'lmaganligi aniqlandi, bu esa N-bog'ining yon zanjiri SMTPs faoliyati uchun muhim ekanligini ko'rsatdi. Ajratib olingan 13 birikma aralashmasi turli mikroorganizmlarga qarshi sinovdan o'tkazildi va u Corynebacterium ammiiagenes va Rhizomucor pusillus shtammlarga qarshi selektiv faollikni ko'rsatdi.
Keyinchalik, ma'lum SMTP mikrosporasi S. mikrospora IFO 30018 zamburug' shtammidan oldindan ma'lum bo'lgan Pre-SMTP (14) va LL-Z1272b (15) birikmalari ajratib olindi. Ajratib olingan LL-Z1272b (15) birikmani siklizatsiya, gidroksillanish va oksidlanish orqali Pre-SMTP (14) birikmaga aylantirilishi mumkinligi aniqlandi[47; p. 483-485]. Pre-SMTP (14) to'g'ridan-to'g'ri aminlar bilan fermentatsiyasiz reaktsiyaga kirishib, SMTP kongenerlari SMTP-0 (13), SMTP-54 (16) va SMTP-55 (17) birikmalarini olish mumkin emas edi. Amin bilan oziqlantirish usuli orqali bu birikmalarni olishga muvofiq bo'lindi. Shunday qilib, SMTPgacha bo'lgan va ular o'rtasidagi ferment bo'lmagan reaktsiya natijasida SMTP hosil bo'lishida turli xil N-bog'langan yon zanjirli tuzilishga ega bo'lgan turli xil izomerlarni sintez qilishga imkon berdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
