О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

 
К
1
 
tarkibli 
(
0,1 % С
) 
qotishmada sodir bо‟ladigan strukturaviy о‟zgarishlarni kо‟rib 
chiqaylik. Bu qotishma 1 nuqtadan past xaroratlargacha sovitilganda suyuq qotishmadan 

-
ferrit kristallari ajralib chiqa boshlaydi, bu jarayon 2 nuqtada tugaydi. 
AHN
sohasida faqat 

-
ferrit mavjud bо‟ladi. 3 nuqtasigacha qotishmada hech qanday о‟zgarishlar sodir bо‟lmaydi. 3 
nuqtada

-
ferrit austenitga aylana boshlaydi va 4 nuqtada bu jaraen tugaydi. 
NHJ
sohasida 
qotishma strukturasi 

 
- 
ferrit bilan austenitdan, 
HJ
chizig‟idan past xaroratlarda esa faqat 
austenitdan iborat bо‟ladi. Tarkibida 0,15 % uglerodi bо‟lgan qotishmadan ham 5- va 6- 
nuqtalar orasida suyuq qotishmadan ferrit ajralib chiqadi; J nuqtada (
1499
о
С
) 
suyuq 
qotishmaning kontsentratsiyasi
В 
bilan
, 

-
ferrit kontsentratsiyasi 
Н
bilan belgilanadi va 
J 
kontsentratsiyali austenit hosil bо‟la boshlaydi. Fazalar qoidasini qо‟llab 
( 
С=К-Ф+1= 2-3+1 = 0
) 
ni aniqlaymiz, demak, о‟zgarishlar ma„lum muddat 
(6-6
1
chizigi) о‟zgarmas xaroratda sodir 
bо‟ladi.
 
8- rasm. Kam uglerodli pо’latlarning birlamchi kristallanishi. 
 
Tarkibida 
0,16...2,14 % 
uglerodi bо‟lgan qotishmalar 
ВС 
va 
JE 
chiziqlari bilan 
chegaralangan sohada kristallanadi va 
JE 
chizig‟idan past xaroratlarda bir fazali austenit 
strukturasi hosil bо‟ladi
. 
Kо‟p uglerodli qotishmalarning birlamchi kristallanish jarayonini 9- rasmdan foydalanib analiz 
qilish mumkin. 

---