О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

727
о
С 
gacha austenitdan iborat 
bо‟ladi. Sekin sovitilganda 
S 
nuqtada austenit ferrit plastinkalari va tsementit aralashmasiga 
parchalanadi (perlit). Perlit - evtektoid deb ataladi. Tarkibida 0,8 % gacha uglerod bо‟lgan 
pо‟latlar evtektoidgacha bо‟lgan pо‟latlar deb, 0,8 % dan kо‟p miqdorda uglerod bо‟lgan 
pо‟latlar esa evtektoiddan keyingi pо‟latlar deb yuritiladi. 
Evtektoidgacha bо‟lgan pо‟latlarda strukturaviy о‟zgarishlar ferrit hosil bо‟lishidan 
boshlanadi. 
К
1
 
tarkibli pо‟lat 2 nuqtaga mos keluvchi xaroratdan boshlab tarkibida deyarli 
uglerodi bо‟lmagan ferritga aylana boshlaydi. 
GPS 
sohasida austenit va ferrit
, 
PS 
chizig‟dan 
past xaroratlarda esa ferrit bilan perlit mavjud bо‟ladi. 
Evtektoiddan keyingi pо‟latlarning ikkilamchi kristallanishi ikkilamchi tsementit ajralib 
chiqishi bilan boshlanadi. 
К
2
 
tarkibli qotishmada ikkilamchi tsementitning kristallanishi 5 
nuqtada boshlanib, 6 nuqtada tugaydi. Ikkilamchi tsementit austenit donalarining chegaralarida 
joylashadi
. 
SK 
chizig‟ida austenit perlitga parchalanadi. Bu chiziqda past haroratlarda evtektoiddan keyingi 
pо‟latlarning strukturasi chegaralarida tsementit turi joylashgan perlit donalaridan iborat 
bо‟ladi
. 
Shunday qilib, temir-tsementit holat diagrammasidan foydalanib, barcha uglerodli 
po‟latlar va cho‟yanlarni qizdirganda va sovitganda ularda ruy beradigan fazaviy, hamda 
strukturaviy о‟zgarishlarni tushunib yetish mumkin. Shuningdek, qotishmalarga termik ishlov 
berish uchun xaroratlarni tanlash, qizdirib bosim ostida ishlov berish uchun qizdirish xaroratlari 
oraliqlarini belgilash mumkin. Bular holat diagrammasining amaliy ahamiyatini belgilaydi.