О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

727
о
С 
gacha haroratda 

-
ferrit 
(С = 0,006...0,025 %), 
yuqori xaroratlarda esa 

 
- 
ferrit 
(С 
≤
0,1 % 
gacha
)
mavjud bо‟ladi. Ferrit H.M.K
. 
panjaraga ega; uning asosiy mexanikaviy xossalari 
quyidagicha:
 

в
 = 250 Н/см
2
;

 = 50 %;

= 80 %; НВ = 80...90. 
Mikroskop ostida kuzatilganda ferrit oqish rang donalar tarzida kо‟rinadi. 
 
 Austenit - 
uglerodning 

-
temirdagi singish qattiq eritmasidir. Unda 
727
о
С 
da 
0,8 % 
dan 
1147
о
С
da 
2,17 % 
gacha uglerod erishi mumkin, Yo.M.K.panjaraga ega, qattiqligi 
НВ 220 
gacha 
yetadi, magnitlanmaydi. 
 
 Tsementit- 
temir bilan uglerodning kimeviy birikmasi 
(Fe
3
C), 
tarkibida 
6,67 % 
uglerod 
bor; qattiqligi 
НВ800 
ga teng, plastikligi past, mo‟rt struktura. Tsementitning suyuqlanish 

---

harorati aniq bir qiymatga ega emas, taxminan 
1250-1260
о
С 
ga teng
. 
Fe-Fe
3
С 
sistemasidagi 
tsementit shartli ravishda uch xilga bо‟linadi: birlamchi 
(
Ц
1
), 
ikkilamchi 
(
Ц
11
) 
va uchlamchi 
(
Ц
111
). 
Birlamchi tsementit bevosita suyuq qotishmadan kristallanadi, ikkilamchi tsementit 
harorat pasayishi bilan austenitdan, uchlamchi tsementit esa ferritdan ajralib chiqadi. Ikkilamchi 
(
Ц
11
) 
va uchlamchi 
(
Ц
111
) 
tsementitlar beqaror bо‟lib, ma„lum xaroratgacha qizdirilganda qattiq 
eritma va grafitga parchalanishi mumkin. 
 
Perlit
- ferrit bilan tsementitning mexanikaviy aralashmasi, austenit 
727
о
С 
da 
parchalanganda hosil bо‟ladi, uglerod miqdori
-
0,8 % 
ga teng. Tsementit shakliga qarab 
plastinkasimon va donador bо‟ladi, plastinkasimon tsementitli perlitning puxtaligi yuqoriroq, 
nisbiy uzayishi esa pastroq bо‟ladi. 
 
Ledeburit
- tsementit bilan austenitning evtektikaviy aralashmasi, suyuq qotishma sovish 
jaraenida 
1147
о
С 
haroratda ajralib chiqadi, agar sovitish davom ettirilsa, austenit perlitga 
aylanadi 
(
727
о
С 
dan past haroratda
), 
demak, past xaroratlarda ledeburit perlit bilan tsementitning 
aralashmasidan iborat buladi. Ledeburit qattiqligi yuqori 
(
НВ700
) va mo’rt strukturadir. 
 
 Grafit- 
uglerodning geksogonal panjaraga ega bо‟lgan turidir, uning zichligi 
2,2 
t/м
3
ga, 
suyuqlanish xarorati 
3500
о
С 
ga teng, mustahkamligi juda kam. Grafit cho‟yanlarda va 
grafitlangan pо‟latlarda plastinkasimon, bodroqnusxa va shar shakllarida uchraydi.