O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi servis xizmati fanidan

Ikkinchi qoida.
Xar qanday ovqatni pishirish, avvaldan masalliq tayyorlashdan
boshlanadi. Masalliqni tayyorlashning taritibi bunday:
a) saralash, navlarga ajratish
b) yuvish, chayqash,
v) archish,
g) to’g’rash (chopish, qiymalash, qirqish, tilish). Keyingi usulni oddiygina qilib «to’g’rash usuli» deb qo’ya qolaylik. To’g’rash taom tayyorlashda pazanda ustaligini ko’rsatadi. Turli mahsulotlarni turlicha taomlar uchun alohida o’ziga xos to’g’rash qoidalari bor. Misol uchun: palovga sabzini somon shaklida, mastavaga kartoshkani to’rtburchak (kubik) shaklida to’g’raladi. Bunda asosiy prinsip shuki, to’g’raladigan mahsulotni taom tarkibiga kiradigan boshqa masalliqlarga shaklan moslab kesishdir. Chunonchi, no’xatli sho’rvaga qo’shimcha masalliq bo’lib kirgan sabzini kichik kubik – «no’xatcha» shaklida to’g’ralsa, vermisheli sho’rvaga solinadigan sabzi esa somoncha (ya’ni vermishelga o’xshatib) to’g’ralsa, taomning tashqi ko’rinishi chiroyli va xar turli masalliq bir tekis pishgan bo’ladi. Odatda qaynatma sho’rva tayyorlanganda go’sht yaxlit bo’laklarga bo’lib solinadi, demak qoida bo’yicha shu sho’rvaga tushadigan kartoshka, sabzi, sholg’om xam butunligicha yoki katta-katta bo’laklarga kesib solinishi kerak. Qiymaga qo’shiladigan piyoz shu qoidaga binoan mayda chopiladi. Demak, ovqatga ishlatiladigan asosiy va qo’shimcha masalliqlar shaklan bir-biriga mos qilib to’g’ralsa, taom ko’rkam chiqadi.
Xalq orasida qaysi masalliqni qanday taom uchun necha xilda to’g’rash kerakligi borasida to’g’rashning shunday usullari bor:
Somon shaklida to’g’rash. Sabzavotlar, xususan sabzi uzunasi – yupqa «taxtacha» qilib kesiladi, so’ngra esa somonga yoki gugurt cho’piga o’xshatib to’g’raladi. Somoncha qilib to’g’ralgan sabzining uzunligi taxminan 4-5 sm, ko’ndalang kesishmasi 3x3 mm bo’lishi kerak.
Kubik shaklida to’g’rash. Bu usul «shodibegi», «no’xatcha» to’g’rash deb xam yuritiladi.
Sabzi, kartoshka, sholg’om, go’sht va boshqa masalliqlar kubik qilib to’g’ralganda, avvalo uzunasiga, qalinligi 1 sm keladigan qilib kesiladi, so’ngra bo’laklar yana uzunasiga ko’ndalang kesmasi 1x1 sm shpal shaklida kesiladi. Keyin esa ko’ndalangiga 1 sm³ katalikda to’g’raladi. Bu kichik kubik qilib to’g’rashdir. Mahsulot o’rta kubik shaklida to’g’ralganda xajm 2 sm³, katta kubik qilib to’g’ralganda 3 yoki 4 sm³ bo’lishi kerak. O’lchovlar taxminiy albatta, shuning uchun uni kuz bilan belgilash uncha qiyin emas.